Avrupa’nın Utanç Tarihi: İnsan Hayvanat Bahçeleri

Günümüzde bizlere insan haklarından bahsedip ders vermeye çalışan ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 2. Maddesi olan ”Yaşam Hakkı” nı sıkça hatırlatan çoğu ülkenin geçmişinde utanç verici bir sır yatıyor; insan hayvanat bahçeleri. Batı medeniyetinin utanç tarihi olan bu insanlık dışı yerler, Avrupa’nın birçok ülkesinde ve Amerka’da yaygın ve popüler cazibe merkezleri arasında yer alıyordu.

”İnsan Hayvanat Bahçeleri” popüler olduğu yıllar boyunca 1 Milyar 400 Milyon insanı cezbederek rekor talep gördü. Afrikalı yerliler, yaklaşık 35 Bin kez farklı ortamlarda düzenlenen etkinlikler ile insanlara teşhir edildi. Kendi yurtlarından zorla koparılarak getirilen yüzbinlerce Afrikalı siyahi insan, sırf para kazanmak uğruna ”egzotik insanlar” olarak nitelendirilip insanların ”eğlencesi” için sergilendi.

‘İnsan hayvanat bahçeleri’ kavramı en geniş anlamıyla, yalnızca bilimsel bir ırkçılığın daha yaygın ve popüler biçimine girişini tanımlamaya hizmet ediyordu. Bu bahçeleri kurup düzenleyen insanlar para kazanmanın yanı sıra, ”medeniyet” ile ”vahşilik” arasında bir sınır ve hiyerarşi kurmayı hedefliyordu.

Sonunda egemen güçlerin planı tuttu ve Hollanda, ABD, Almanya, İtalya, İsveç, Belçika, Macaristan ve hatta Japonya’da bu insanlık dışı sergiler büyük ilgi gördü. Bu ”kamplara” getirilen yerlilere insan gözüyle bakılmıyor, çoğu zaman çırılçıplak teşhir edilerek insanları eğlendirmeleri de isteniyordu. Bahçelerde, sirklerde kabarelerde ve bazı şov amaçlı düzenlenen karnavallarda sergilenen bu insanların birçoğu buralarda intihar ederek yaşamını sonlandırdı. Bazıları ise kötü koşullar yüzünden hastalanıp öldü.

İnsan Hayvanat Bahçeleri Nasıl Başladı?

Sarah Beartman isimli Güney Afrikalı bir kadın 1800’lü yılların başında, sıradığı vücut ölçülerine sahip olması nedeni ile Avrupa insanına sergilenmeye başlandı. Bu şovlara ‘Ucube Gösterisi’ deniliyordu

‘Hottentot Venüsü’ olarak insanlara tanıtılan bu kadın, insan hayvanat bahçelerine giden yolun ilk adımıydı. Yüzbinlerce insan, Sarah Beartman’ı görmek için sergilendiği yerlere akın ediyordu. Ne de olsa o ‘vahşiydi’ ve sıradışı vücut hatları yüzünden ‘ucubeydi’ ve asla onlardan biri olamazdı.

Diğer yandan, Avrupalı kaşifler araştırmak için gittikleri Afrika’dan dönüşte yabancı bitkileri ve hayvanları yanlarında getiriyordu. Sarah Baartman’ın ”Ucube Gösterisi”ne insanların yoğun talebi bu kaşiflerin dikkatinden kaçmadı. Eğer Sarah Baartman sergilenerek para kazanılıyorsa, diğer Afrikalı insanlar için de aynısı yapılıp para kazanmak gayet mümkündü.

1800’lü yılların başından itibaren bu durumu fırsat bilen Avrupalı kaşifler, Afrika yolculuğundan dönüşte artık yalnızca bitki ve hayvan getirmiyor, yerli halkı zor kullanarak yanlarında getirip ”Medeni İnsanlara” sergiliyordu.

İnsan Hayvanat Bahçeleri Nasıl Sonlandı?

Nihayet 20. yüzyılda artık birçok düşünce akımı değişiyor ve insanlar arasında bilinçlenme artmaya başlıyordu. İnsan hayvanat bahçeleri, insanlık ve etik dışı olarak görülmeye başlanmıştı.

Ne var ki, bu utanç kaynağı 1958 yılına dek varlığını sürdürdü. Belçika’nın başkenti Brüksel’de ‘Kongolu Köylü’ olarak isimlendirilen insan hayvanat bahçesi, dünyadaki son utanç kaynağıydı.

1958 yılında Brüksel insan hayvanat bahçesinin de kapatılmasıyla birlikte bu insanlık dramı son bulmuş oldu.