Bahsimiz edep. Lâkin geçen hafta yalan ve aldatmanın âdetâ mayın tarlasında mayınlar gibi olmakla edebe, hattâ İslâm ve imâna vurduğu darbelere işâret etmiştik. Konuya kaldığımız yerden devâm edelim.
Mayın tarlasında yürümek güçtür. Mayınlara hiç basmamak mümkün değildir. Bu eşyânın tabiatına aykırıdır. Mümkün olsaydı tövbeye gerek olmaz, Allah (CC)’ın Gafûr, Afüv ve Tevvâb esmâları tecellî etmezdi. “Eğer siz günah işlemeseydiniz, Allah sizi helâk eder ve (yerinize) günah işleyip, istiğfâr eden bir kavim getirirdi ve Allah onları bağışlardı”[1] hadîsi bu hakîkate işâret etmektedir. O zaman mayınlara basınca derhal af dilemek, tövbe istiğfâr etmek gerekir. Lâkin, yalanın bir yönü de kişinin kendisine söylediği yalandır. “Ben iyiyim”, “Ben hidâyetteyim”, “Benim kalbim temiz” ve “Allah nasılsa affeder” demek, kişinin tövbe etmesinin önündeki en büyük engeldir. Halbuki tövbe etmek, Allah (CC) ile yakınlık kurabilmenin ilk basamağıdır. “Kulunun tövbe etmesinden dolayı Allah’ın duyduğu memnûniyet, sizden birinin ıssız çölde kaybettiği devesini bulduğu zamanki sevincinden çok daha fazladır”[2] hadîsi tövbe etmemizin Allah (CC)’ın ne kadar çok hoşuna gitmekte olduğunu çarpıcı bir şekilde ortaya koymaktadır.
Doğruluktan sapmanın, aldatmanın ve yalanın temelinde “dünyâya” duyulan kalbî muhabbet ve “bağlılık” yatar. Kişi eldeki maddiyâtın gitmesinden ve insanlardan korkarsa yalana sarılır veyâ dünyâ metaı için açgözlü ve menfaatperestçe davranırsa yalana tenezzül eder. Güçlünün şerrine mâruz kalmak, fakirleşmek, îtibârını ve mevkîini kaybetmek, el âleme rezîl olmak, eleştirilmek, haksız görülmek, saygı duyulmamak, dışlanmak, beğenilmemek, sevilmemek ve sevdiğini düşündüğü bir kişiyi kaybetmek gibi korkular doğruluktan sapmaya mâzeret zemini hazırlar.
Kalbin gemiye, denizin de dünyâya benzetildiği Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî (KS)’nin gemi metaforu, dünyânın nezdimizde olması gereken yeri bizlere öğreticidir: “Geminin içine su dolması, onun batmasına sebep olur. Fakat suyun gemi altında bulunması, ona dayanak teşkil eder. Malı mülkü kalbinden çıkarmış olduğu için, Süleyman Aleyhisselam kendisine “fakir” dedi.”[3]
Yalanın beyazı siyahı olmaz. “Harp hîleden ibârettir”[4] ve “İnsanlar arasını düzelten, bunun için hayırlı söz söyleyen ve hayırlı söz ulaştıran kimse yalancı değildir”[5] hadisleri yalan söylemenin kabul edildiği sınırlı durumları bizlere işâret eder.
“Her duyduğunu nakletmesi kişiye yalan olarak yeter”[6] ve “Yazıklar olsun o kimseye ki, konuşur da insanları güldürmek için yalan söyler! Yazıklar olsun ona, yazıklar olsun ona!”[7] hadisleri mizah yaparken ve laf taşırken söylenen sözlerin de yalana çanak tutabilme ihtimallerinden dolayı hem mizâhın hem de laf taşımanın tehlikelerinin altını çizer. Müslüman şaka yapar ama laf taşımaktan imtinâ eder. Efendimiz (SAV) doğruyu söylemek ve muhâtabını incitmemek kaydıyla muhabbetinin bir tezâhürü olarak ince esprileriyle oldukça şakacı birisidir.[8] Öyleyse, şaka yaparken bile yalandan kaçınmak gerekir.
Abdullah b. Amir (RA) anlatıyor: “Resûlullah evimize gelmişti. Ben de küçük bir çocuktum. Oyun oynamak için evden çıktım. Bir ara annem beni çağırdı. Abdullah gel sana bir şey vereceğim dedi. Resûlullah anneme sordu: “Ona ne vereceksin?” Annem: “Hurma vereceğim” deyince, Resûlullah şöyle cevap buyurdu: “Eğer çocuğa hurma vermeseydin sen, yalancı olarak yazılacaktın”[9] hadîsi de yalanın çocuğa bile söylenemeyeceğini belirtir.
Cennette yalan söz yoktur. [10] Bu dünyâda kalbimizde cennet huzûrunu yaşamak istiyorsak, yalandan uzak duralım. Edepli olabilmek için, Müslüman olalım, îmân edelim. Bunun için öncelikle dünyâya kalbî muhabbetle bağlanmaktan vazgeçelim ki aldatmayı ve yalan söylemeyi terk edebilelim.
Nasîbi niyâzımızdır.
Sağlıcakla kalın…
Mustafa Tınmaz
[1] Müslim, Tevbe 9
لَو لَمْ تُذْنِبُوا لَذَهَبَ اللّٰهُ بِكُمْ، وَلَجَاءَ بِقَوْمٍ يُذْنِبُونَ، فَيَسْتَغْفِرُونَ اللّٰهَ فَيَغْفِرُ لَهُمْ
[2] Buhârî, Daâvât 80/4
اَللّٰهُ أفْرَحُ بِتَوْبَةِ عَبْدِهِ مِنْ أحَدِكُمْ، سَقَطَ عَلى بَعِيرِهِ، وَقَدْ أضَلَّهُ فِي أرْضِ فَلاَةٍ
[3] Mesnevî 1/978-979
[4] Buhârî, Cihâd 157, Menâkıb 25, İstitâbe 6; Müslim, Cihâd 17, 18. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Cihâd 92, Sünnet 28; Tirmizî, Cihâd 5; İbni Mâce, Cihâd 28.
[5] Müslim, Birr, Sıla 27
[6] Müslim, Mukaddime 5
[7] Ebû Dâvûd, Edeb 80/4990; Tirmizî, Zühd 10/2315
[8] Tirmizî, Birr 57
[9] Müslim, Sahih 107
[10] Nebe 35: “Onlar orada ne boş bir lâkırdı ne de yalan işitirler.”
İkindi Vakti 14:19
News
Köşe Yazıları
Köşe Yazıları
TÜRKİYE
