Bolivya’da ABD destekli darbe girişimi yenildi

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Latin Amerika ülkesi Bolivya’daki darbe girişimi ABD’nin doğrudan veya dolaylı birçok ülkede yönetimlerin devrilmesiyle sonuçlanan darbeci tarihini akıllara getirdi.

Bolivya’da orduya bağlı bazı birliklerinin Hükümet Sarayı ve Meclis’in bulunduğu Murillo Meydanı’na çıktı. Darbe girişimine karşı sendikalar genel grev ilan etti, halk sokağa çıktı, Latin Amerika ülkeleri kınayan ve darbe yönetimini tanımayacaklarını ilan eden açıklamalar yaptı. Darbe girişimi püskürtüldü. Arka bahçesi gibi gördüğü Latin Amerika ülkelerindeki yönetimlere, 1898’den bu yana müdahale eden ABD’nin eli, binlerce kilometre uzağındaki Orta Doğu ülkelerine de uzanıyor. ABD’nin desteklediği veya doğrudan dahil olduğu darbeler, bu ülkelerde istikrarsızlık ve geri kalmışlığın yanı sıra diktatörler ve terör örgütleri nedeniyle on binlerce kişinin hayatını kaybetmesiyle sonuçlandı.

“ABD’de neden darbe olmadığına dair eski bir şaka vardır: Çünkü orada ABD büyükelçiliği yoktur.” Ancak artık ABD büyükelçilikleri de eski gücüne değil… Türkiye’de 2016’da Venezuela’da 2019’da denenen ve püskürtülen ABD destekli darbe girişimleri listesine bugün de Bolivya eklendi. ABD’nin emperyalist çıkarlarına karşı gelen ülkeleri işgal etme, iç savaş kışkırtma ya da rejim değişikliği için darbe yaptırma tarihinde son dönemde aldığı bu yenilgiler yeni bir dünyanın habercisi gibi görünüyor. Dünyanın 2000’li yılların başından bu yana geçirdiği değişiklikler sonucunda ABD’nin kaptanı olduğu tek kutuplu dünya Çin ve Rusya’nın da başı çektiği çok kutuplu bir arenaya dönüştü. Dolayısıyla ABD’nin Latin Amerika, Ortadoğu ve Asya ülkeleri için belirleyici güç olduğu dünya geride kaldı.

ABD’NİN ARKA BAHÇESİ’NDEKİ KANLI TARİHİ

Washington yönetimi, 1898’de İspanyol-Amerikan Savaşı sırasında Porto Riko ve Küba’yı işgal etti. 1906’da Küba’nın ilk seçilmiş Başkanı Tomas Estrada Palma’yı deviren ABD, 1909’a kadar adada bir işgal hükümeti kurdu. 1917’de Küba’yı yeniden işgal eden ABD, 1923’e kadar adada kaldı. Küba zamanla bağımsızlığını kazansa da Porto Riko hala ABD’nin bir kolonisi.

ABD, 1903’te Panama’nın Kolombiya’dan bağımsızlığını destekleyerek Panama Kanalı’nı inşa etti. Ancak bu süreçte ABD’nin Panama üzerindeki etkisi Amerikan karşıtlığını artırdı. 1989’da General Manuel Noriega’yı devirmek için Panama’yı işgal eden ABD, Guillermo Endara Galimany’i iktidara getirdi. ABD, 1912’den 1933’e kadar Nikaragua’yı işgal etti ve 1980’lerde Contra güçlerine destek vererek solcu hükümeti devirmeye çalıştı. Bu savaşta en az 30 bin kişi hayatını kaybetti. Meksika Devrimi sırasında ABD, devrimcilerle savaşmak için birlikler gönderdi ve Francisco Madero’ya karşı yapılan darbeyi destekledi. 1914’te Veracruz limanını işgal etti.

ABD, 1915’te Haiti’yi işgal ederek ekonomik çıkarlarını korudu ve 1994’te Jean-Bertrand Ariside’yi iktidara geri getirmek için Haiti’yi yeniden işgal etti. 1954’te CIA destekli bir darbe ile demokratik yollardan seçilen Devlet Başkanı Jacobo Arbenz devrildi, bu darbe Guatemala’da uzun süren iç savaşa neden oldu. 1965’te ABD, Juan Bosch’u yeniden iktidara getirmek için Dominik Cumhuriyeti’ni işgal etti.
1983’te ABD, Maurice Bishop’un sosyalist hükümetini devirmek için Grenada’yı işgal etti.1973’te CIA desteği ile General Augusto Pinochet, seçilmiş Cumhurbaşkanı Salvador Allende’yi devirerek iktidara geldi. Venezuela: 2002’de Hugo Chavez’e karşı düzenlenen darbe girişiminde ABD’nin parmağı vardı.

ASYA, ORTADOĞU VE TÜRKİYE

Vietnam’da 1963’te Güney Vietnam Devlet Başkanı Ngo Dinh Diem, ABD desteği ile devrildi. İran’da ise 1953’te CIA, Başbakan Muhammed Musaddık’a karşı düzenlenen darbeyi planladı ve uyguladı.

Türkiye’de ise 12 Mart 1971 ve 12 Eylül 1980 darbelerini destekleyen ABD, 2016 yılında Fetullahçı terör örgütünün darbe girişiminin de arkasındaydı. Ancak bu girişimin püskürtülmesi ABD açısından işlerin artık istenildiği gibi gitmeyeceğinin işareti oldu.

BOLİVYA’DAKİ GİRİŞİMİN PÜSKÜRTÜLMESİ

Bolivya’da orduya bağlı bazı birliklerinin Hükümet Sarayı ve Meclis’in bulunduğu Murillo Meydanı’na çıktı. Genelkurmay Başkanı Juan José Zúñiga, Hükümet Sarayı’nı basarak ordunun harekete hazır olduğunu ve tüm kabinenin değiştirilmesini istediklerini belirtti. Devleti Başkan Yardımcısı David Choquehuanca, darbe girişimi olduğunu duyurması ve Devlet Başkanı Luis Arce’nin darbe girişimini kınamasının ardından darbe karşıtı eylemler de başladı. Sendikalar genel grev ilan etti. Eski Devlet Başkanı Evo Morales, darbe girişimine karşı sokağa çağrı yaptı. Nikaragua ve Venezüella darbe girişimini kınadı. Honduras Devlet Başkanı Xiomara Castro, Latin Amerika ve Karayip Devletleri Topluluğu’nu “acil toplantı”ya çağırdı.
Çağrıların ardından başkent La Paz’da kitlesel gösteriler ve Hükümet Sarayı etrafında destek eylemleri yapıldı. Başkan Arce de askerlere geri çekilme emri verdi. Arce’ye bağlı komutanların da desteğiyle askeri darbe püskürtüldü. Askeri darbenin başındaki Juan José Zúñiga tutuklandı. Arce Genelkurmay Başkanlığı’na geri çekilme emrini veren komutanlardan José Wilson Sánchez’i atadı. Devlet Başkanı Arce, demokrasiye bağlılık namına sokağa çıkan herkese teşekkür etti.

LİTYUM TARTIŞMASI

Darbe girişimi sırasında ve sonrasında gündeme gelen tartışmalardan biri de Bolivya’daki lityum madenleri oldu. Bolivya dünyadaki en büyük lityum rezervlerine sahip ülkelerden biri. Yeşil dönüşüm hamleleri ve elektrikli arabaların yaygınlaşmasıyla birlikte lityum da emperyalizmin yeni “petrol”ü oldu. Önceki Devlet Başkanı Evo Morales’e yönelik darbenin ardından SpaceX’in sahibi Elon Musk, darbeyi savunan açıklamalarıyla gündeme gelmiş, “Kime istiyorsak darbe yaparız, aş bunları” demişti.

SADECE BOLİVYA’DA 23 MİLYON TON REZERV

Sadece Bolivya topraklarında yaklaşık 23 milyon ton lityum rezervi olduğu tahmin ediliyor. Birkaç hafta önce Bolivya Devlet Başkanı Luis Arce, Rusya ile ortaklaşa lityum pillerinden faydalanma olasılığını gündeme getirdi. Bu haber ABD’nin de dikkatinden kaçmadı.ABD Silahlı Kuvvetleri Güney Komutanlığı Başkanı General Laura Richardson, internette dolaşan bir videoda bunu açıkça ifade etti. Lityum rezervlerinin yüzde 60’ının Güney Amerika üçgeninde olduğu gerçeğinin altını çizdi. Ayrıca Guyana ve Venezuela’nın petrol, altın, bakır ve Amazon’da yoğunlaşan tatlı su rezervlerinin yüzde 31’ine dikkat çekti. Videoda “Bu bölge önemli” dedi ve “Tehlikede olan çok şey var ve yapmamız gereken çok şey var” diye ekledi. Güney bölgesinin “ABD’nin ulusal güvenliği için büyük önem taşıdığını ve ABD’nin oyununu hızlandırması gerektiğini” de sözlerine ekledi.

Daha 2019 yılında, kendisini deviren darbenin ardından eski Bolivya Devlet Başkanı Evo Morales, darbenin nedenlerinden biri olarak ABD’nin başta lityum olmak üzere doğal kaynaklara olan ilgisini göstermişti. ABD’nin Bolivya topraklarında yerel lityum üretimine izin vermek istemediğini savunuyordu.
2021 yılında Meksika’ya yaptığı bir ziyaret sırasında mevcut Başkan Luis Arce, seçim kampanyası sırasında muhalefetin, kazanması halinde Tesla’nın Bolivya’da lityum işletmesi kurmasına ilgi gösterdiğini belirtti. Arce, ayrıca birkaç hafta sonra üst düzey bir Tesla yöneticisinin “gerektiğinde darbe yapabileceklerini” söylediğini de hatırlattı. Arce, 2019 darbesinin amacının “Bolivya lityumunun kontrolü” olduğunu tahmin ediyor.