Hz. Mevlânâ ve Edep (VI)

1

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî(ks)’nin edep hakkındaki gazelini tefekküre devâm edelim:

Gerdern ez akl suâlî ki bâşed îmân

Akl der-gûş-i dilem goft ki îmân, edebest

“Akla sordum, nedir îmân? Akıl, kalp kulağıma eğilip dedi ki îmân, edeptir.”

Akıl birdir. Lâkin nispeten kolay anlaşılabilmesi için aklı iki “mantıksal” kısma ayıralım. “Ulvî akıl”, rûhun niyâz ettiği hayır niyeti, irâde kuvvetiyle bedeni kontrol ederek hayır amel hâline getirir. Aklın, irâdeyi kullanmayan, zulümden yana kasteden, rızâyı ve aşkı idrakte âciz kalan “zâlim” bir yönü de vardır. Aklın bu yönünü, “süflî akıl” olarak tanımlayabiliriz. “Süflî akıl”, “dürtüsel” hâlde veyâhut planlayarak “kasten”, bedene hâkim vaziyette, şer niyeti şer amel olarak gerçekleştirir. Yumruk atana hiç düşünmeden yumruk atmak ya da pusu kurarak cinâyete kastetmek gibi. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî(ks)’nin: “Aşkın şerhinde akıl, çamura saplanmış eşek gibi yattı kaldı”_[i] ve “Aklı Mustafâ’nın önünde kurbân et ve de ki: “Hasbiyallah” (Allah bana yeter)”[1] nasîhatinde vurguladığı aşkı anlamadaki çâresiz ve kurbân edilmesi gereken akıl, işte bu “süflî akıldır.”[2]

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî(ks)’nin sorduğu akıl, “süflî akıl” değil, “ulvî akıldır.” Îmânın ne olduğunu ancak “ulvî akıl” hakîkatiyle söyleyebilir. Şunu da belirtmek gerekir ki “süflî akıl”, îmân hakkında ne söylüyorsa, îmân o değildir.

Yazılarımıza başlarken edebi eline, diline ve beline sâhip olmak olarak târif edip, edebin Müslümanlığın ve îmânın gerek şartı olduğunu hadîslere dayandırarak belirtmiştik. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî(ks)’nin sorduğu “ulvî aklın” verdiği: “îmân edeptir” cevâbını böylelikle anlayabilmekteyiz.

Öyleyse, îmân sahibi olmak istiyorsak, edebe odaklanmalıyız.

Allah(cc)’a emanet olun.

[1] Mesnevi 4/1408

[2] Yûnus Emre(ks)’nin de benzer şekilde: “Bu akl u fikr ile Mevla bulunmaz” buyururken kastettiği ve kurbân edilmesi gereken akıl, yine “süflî akıldır.”

[i] Mesnevî, 1/115

Mustafa TINMAZ