Nohudun leblebiye günler süren yolculuğu

Nohudun leblebiye dönüşüm hikayesi hayli meşakkatli… Birçok leblebiseverin bu zorlu aşamalardan belki haberi bile yok. Anadolu topraklarından çıkıp tüm dünyaya yayılan bu sağlıklı atıştırmalığın tarihten günümüze süren yolculuğu yaklaşık 700 yıl önce tesadüf eseri keşfedilmesiyle başladı.

Derleyen: Işınsu Kaygusuz/ The Anatolia Post- Leblebi sözlükte kısaca; nohudun işlenmesiyle elde edilen kuruyemiş türü olarak anlatılıyor. Ancak leblebinin hikayesi bu kadar basit değil. Türk tarihinin bilinen en eski kuruyemişlerinden biri olan leblebi, Şeyh Murat Gazi tarafından 1370’li yıllarda bulundu. Nohudun ısıtılıp bekletilmesini keşfeden Murat Gazi’nin bulduğu bu sağlıklı kuruyemiş kısa sürede Anadolu’ya yayıldı.

Leblebicilerin Piri

“Leblebicilerin Piri” diye anılan Şeyh Murat Gazi’nin Kabri İstanbul’da bulunuyor. Şeyh Murat Gazi’nin icat ettiği leblebinin üretimini, onun vefatından yaklaşık 180 yıl sonra bir Arnavut ustadan öğrenen Tavşanlılı ustalar, bu kuruyemişi Tavşanlı’da üretmeye başladı.

19’uncu yüzyılda Tavşanlı’da yaygınlaşan leblebi üretimi, Cumhuriyet döneminde de ustalarının sayısı artarak devam etti.

Leblebi, nohudun günler süren uğraş sonucu terbiyesiyle özel fırınlarda kavrulmasıyla elde ediliyor.

3 günde 3 kez tavlanıyor

Bu işlem sırasında nohut 3 ayrı günde 3 kez ”tavlama” diye bilinen ısıtılma işlemine tabi tutuluyor. 3’üncü tavlamadan sonra bir alana serilerek dinlenmeye bırakılan nohut, bu aşamaya gelinceye kadar bir ay bekletiliyor.

Leblebi yapılacağı günden bir gün önce akşam nohutlar ıslatılarak kabarması sağlanıyor. Ertesi gün nohutlar önce tavada ısıtılıyor, daha sonra ”mafrak” denilen ahşap aletle hafifçe bastırılarak kabukları çıkarılıyor.

Leblebi unu

Bu işlem sırasında nohutların bir kısmı ikiye bölünüyor. İkiye ayrılanlar elekle bütünlerden ayrılıyor. Bölünenlere ”kırık leblebi” denilerek, bundan leblebi unu yapmak için yararlanılıyor.

Bütün olan leblebiler çeşitli şekillerde satışa sunuluyor. Bir kez daha kavrulma işlemine tabi tutulmaları sonrası sarı üstüne siyah benekli görünüm kazanıyor. Buna ”çifte kavrulmuş leblebi” deniliyor.

A, C ve E vitamini içeriyor

Günümüzde Ortadoğu ve Asya’da yaygın olmak üzere tüketilen kavrulmuş leblebi, şekerli, çikolatalı, soslu gibi çeşitleriyle de satışa sunuluyor.

Çerez tabaklarında mutlaka yer alan leblebi, sağlık açısından önemli olan birçok besin değerine de sahiptir. A, C ve E vitaminleri ile demir, bakır, potasyum, kalsiyum ve sodyum da barındırır. Ancak nohut ile kıyaslandığında bazı besin değerleri kavrulma esnasında kayboluyor.

Tokluk hissi verir

100 gram leblebi yaklaşık olarak 180 kalori içerir, bu da yaklaşık olarak iki dilim ekmekle eşdeğerdir. Bir kahve fincanı leblebi ortalama 20 gram gelir ve 54 kaloridir. Ancak leblebinin en önemli özelliği, lifli yapısı sayesinde kendinizi uzun süre tok hissetmenize yardımcı olmasıdır.

Özellikle bol su ile birlikte tüketildiğinde leblebi, iştah kesici olarak da kullanılabilir. Leblebi, su ile birleştiğinde şişer ve yemek yerken daha az bir porsiyonla doymanızı sağlar. Aynı zamanda lifli yapısı sayesinde sindirim sistemini düzenler, kabızlık ve bağırsak sorunlarını engellemenize yardımcı olur.

Evde leblebi nasıl yapılır?

Leblebi yapmak için öncelikle nohut seçiminin doğru yapılması oldukça önemlidir. Nohudun istenen kalitede olmaması, leblebinin de kalitesiz olmasına neden olacaktır.

Elenen ve temizlenen nohutlar, genellikle odun ateşi ile yakılan fırınlarda kurutulur ve çuvallara doldurularak bekletilir. Leblebi nasıl yapılır sorusunun cevabı da tam olarak bu aşamada başlar.

3 gün bekletilerek dinlendirilmiş olan nohutlar ikinci kez fırınlanır ve sonrasında kurumaları için düz bir yüzeye yayılarak 20 gün bekletilir. Bekleme süresinin sonunda nemlendirilen ve artık iyice leblebi halini alan nohutlar üçüncü ve son kez fırınlanma işleminden geçirilerek kabuklarından ayrılır. Bu aşamada nohutlar, halk arasında bilinen adıyla sarı leblebi haline gelmiştir.

Leblebiler, üretilmek istenen türe göre farklı işlemlerden geçirilebilir. Örneğin tuzlu leblebi hazırlamak için, kavrulmuş olan leblebilerin tuzlu sos ile aromalandırılması gerekir.

Çorum’da sarı, Ege’de beyaz

Leblebisi ile ünlü olan Çorum şehrimiz, sarı leblebilerin işlenmesi ile elde edilen ve çoğunlukla Çorum leblebisi olarak adlandırılan tür ile en çok üretim yapan bölgelerimizden biridir. Ege bölgesinde üretilen leblebi, Çorum’dan farklı olarak beyaz nohuttan hazırlanır.

Yaygın kullanımlarına bakıldığında leblebi; kuruyemiş olarak, çeşitli mayalı içeceklerle birlikte ya da toz halinde kurabiye ve atıştırmalıklarda kullanılır. Özellikle boza ile birlikte tüketmeye alışkın olduğumuz leblebiyi, mayalı diğer içeceklerle de tüketebilirsiniz.

Özellikle çocukları eğlendirmek için kullanılan leblebi tozunu, kurabiye ve atıştırmalık tariflerinde de değerlendirebilirsiniz.

Leblebi ile lezzetli atıştırmalıklar

Leblebi kullanarak hazırlayabileceğiniz pek çok tarif bulunuyor. Bu tariflerin bir kısmı için leblebi tozu kullanabilir, ya da satın aldığınız leblebileri rondo kullanarak ufalayabilirsiniz.

Leblebi nasıl yapılır başlığı altığında belirttiğimiz gibi leblebi, işlenmiş nohuttur. Bu nedenle birçok hamur işinde leblebi tozu kullanmayı deneyebilirsiniz. Damak zevkinize göre leblebi miktarını arttırabilir ya da azaltabilirsiniz.

Ağzınızda dağılan leziz mi leziz ilk tarifimiz, kalori açısından doğru tercih olmayabilir. Ama bir kez tadına baktığınızda misafirleriniz ve aileniz için keyifli bir atıştırmalık haline geleceğinden eminiz.

Leblebili kurabiye tarifi için ihtiyaç duyacağınız malzemeler;

2 su bardağı pudra şekeri

2 su bardağı sıvı yağ

3 bardağı leblebi (toz haline getirilmiş)

2 su bardağı un

1 paket kabartma tozu

Pudra şekeri ile sıvı yağı bir kaba alarak çırpın. Toz haline getirdiğiniz leblebilerinizi ve unu ekleyerek iyice yoğurun. Ceviz büyüklüğünde koparttığınız hamur parçalarını avucunuz içinde yuvarlayarak, yağlı kağıt serdiğiniz fırın tepsisine yerleştirin. Önceden 180 dereceye ısıttığınız fırında üstü kızarana kadar pişirin.

Leblebi tozu ile hazırlanan enfes kekler yapmanız da mümkün. Hazırlayacağımız kek için ihtiyaç duyacağınız malzemeler;

3 adet yumurta

1 su bardağı leblebi (toz haline getirilmiş)

2 su bardağı süt

1,5 su bardağı şeker

1 çay bardağı sıvı yağ

1 paket vanilin

2 paket kabartma tozu

2 su bardağı un

Keki hazırlamaya başlarken yumurta ve şekeri bir kaba alarak çırpın. Sıvı yağ, süt ve toz haline getirdiğiniz leblebileri ekleyerek iyice karışana kadar çırpmaya devam edin. Kalan malzemeleri ekledikten sonra unu yavaş yavaş hamura katın ve karıştırın. Önceden 180 dereceye ısıttığınız fırında 35 dakika pişirin.