Paranın tarihini keşfe hazır mısınız?

Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nün Balmumcu’daki binası, Darphane arşivlerinde yer alan paraların yanı sıra, madalya ve nişanların da aralarında bulunduğu çok sayıda esere ev sahipliği yapıyor

Darphane Müzesi koleksiyonuna ve ziyaretçilerin görebileceği eserlere ilişkin açıklamada bulunan Kıymetler Muhafızlığı Amiri Yaşar Çukur, Antik Yunan’dan Orta Çağ Avrupası’na, Osmanlı Döneminden Cumhuriyet’e, yaklaşık 13 bin eserin müzede olduğunu söyledi.

Çok kıymetli para, madalya ve nişanların müzede bulunduğuna dikkati çeken Çukur, “Koleksiyonumuzda çok önemli parçalar var. Lidyalıların ilk parasından Fatih Sultan Mehmet’in, altın sultani parasına, Artuklu paralarından resimli paralara, Selçuklu paralarına kadar çeşitli paralar mevcut” dedi.

Çukur, Darphane’nin ürettiği bütün paraların arşivde muhafaza edildiğini, kanunlar gereği her paradan ikişer adetin arşive alındığını kaydetti.

Darphane kelimesi 900 yıldır kullanılıyor

Randevu alan herkesin müzeyi ziyaret edebileceğini aktaran Çukur, Darphane’nin kuruluşuna ilişkin şu bilgileri verdi:

“Darphane yaklaşık 555 yıldan beri resmi olarak var. Ancak bu topraklarda 900 yıldır Darphane kelimesi kullanılmakta. 1453-1467 Darphanemizin resmi kuruluş yıl dönümü. Bugüne gelinceye kadar 3 isim, 3 (kez) de çalışma şeklini değiştirdi.

1467 yılından 1687 yılına kadarki dönemi ‘geleneksel dönem’ olarak adlandırıyoruz. Bu dönemde Darphane’nin ismi Darphane-i Amire olarak kullanılıyordu. 1687’den 1844’e kadar olan dönem ‘mihaniki dönemi’ yani makine dönemi. Bu dönemde daha çok makina yordamıyla yapıldı. 1844’den 1922’ye kadar ‘modern dönem’ olarak adlandırılıyor. Bu dönemde, Abdülmecit tarafından İngiltere’den buhar basınçlı makineler getirildi, bunlarla para üretildi. 1922’den günümüze, Darphane-i Milli olarak geçiyoruz. 1984’teki kararname ile Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlandı. Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü olarak Türk milletine hizmet etmekteyiz.”

Yaşar Çukur, müzede dünyada tek örneği olan eserlerin de yer aldığına vurgu yaparak, tek olan eserlere paha biçilemediğini sözlerine ekledi.

360 kilogram altına eş değer 50 bin liralık banknot müzede

Darphane Müzesi’nde 1916’da basılan ve o dönemde 360 kilogram altına eş değer, 50 bin liralık banknotun da yer aldığını belirten Çukur, “Darphane Müzesi 3 bölümden oluşuyor. İlk bölümde nişanlar, ikinci bölümde paralar, üçüncü bölümde ise madalya ve madalyonlarımız var.” diye konuştu.

Çukur, dünyada kadınlara resmi olarak hediye edilen ilk nişanların, “Şevkat Nişanı” adıyla anıldığını ve müzede görülebileceği dile getirerek, sözlerini şöyle tamamladı:

“Koleksiyonumuzdaki en güzel paralardan biri, ilk İslam parası. Bu parada Allah’ın birliğini gösteren İhlas Suresi var. Bu aynı zamanda İslam’ın bir manifestosudur. Paralar her zaman alışveriş için kullanılmıyordu. Bazen de zamanın haberini yapıyordu. Mesela ‘Ağlayan Kadınlar’ parası, Selahaddin Eyyubi öldüğü zaman üzülen, Mardin’deki Artuklulardan 4 kadını ağlar biçimde resmetmiştir. Abdülmecid döneminde bir dönem metal sıkıntısı çekilmiş. Paralar küçülmüş ve pul kıvamına gelmiş. Paranın pul olma deyimi de bu paralardan gelmektedir.”

Darphane Müzesi Sergi Salonu, Genel Müdürlük Özel Kalemi’nden randevu alınarak, pazartesi ve çarşamba günleri 8.30-12.30 arasında gezilebilir.