Türk savunma sanayiinin öncüsü Nuri Killigil

Türk savunma sanayiinin kurucusu, Kafkas İslam Ordusu kumandanı, Bakü’nün kurtarıcısı Nuri Killigil.

1890 yılında Manastır’da dünyaya gelen Nuri Paşa, ağabeyi Enver Paşa gibi asker olmayı seçti. 1903’te Manastır Askeri Rüştiyesi’ni bitirdi. Uzun yıllar Osmanlı ordusunda subay olarak görev yaptı, general rütbesiyle İstiklal Mücadelesi’nde yerini aldı. Peki Nuri Killigil ne zaman, nasıl öldü? İşte Nuri Killigil’in hayatı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2017 yılında gündeme taşıdığı bir ismi herkes çok merak etmişti. Tarihin gizli sayfalarında kalmış bir isim… Nuri Killigil, milli mücadelede görev almış azimli bir asker, hem de bir silah fabrikatörü.

Nuri Killigil kimdir?

Nuri Killigil (veya Nuri Paşa) (1889, İstanbul – 2 Mart 1949, İstanbul), Osmanlı Ordusu komutanı ve cumhuriyet döneminde tüccâr, yatırımcı ve sanâyici. Bakü Muharebesi’nde gösterdiği başarılar nedeniyle “Bakü Fatihi” olarak anılır.

Enver Paşa’nın kardeşi olan Nuri Killigil, I. Dünya Savaşı’nın sonlarında Azerbaycan’a hakim olan Rus ve Ermeni birliklerinin Mart Olayları adı ile anılan Müslüman katliamları yapmaları üzerine, Kafkas İslam Ordusu adında Osmanlı, Azeri ve Dağıstan askerlerinden oluşan bir ordu ile Azerbaycan’ı işgalden kurtarma harekâtı başlattı.

Wikipedia’da yer alan bilgilere göre, bu ordunun önünü kesmek ve Azerbaycan’ı kontrol eden Rus ve Ermeni birliklerine yardım etmek için İngilizler Bakü’ye küçük bir kuvvet yollamışlardı. Fakat Nuri Paşa’nın komutasındaki Kafkas İslam Ordusu’nun Azerbaycan genelinde büyük destek bulup güçlenmesi üzerine Bakü Muharebesi’nde yenilip buradan çekildiler. 15 Eylül 1918’de Bakü’nün kurtarılmasından sonra ekim ayında bir Osmanlı müfrezesi Dağıstan’a geçerek orayı da Rus işgalinden kurtardı.

Ne var ki, Suriye cephesinde, Liman von Sanders komutasındaki Osmanlı Yıldırım Ordular Grubu’nun, Edmund Allenby komutasındaki İngiliz ordusu karşısında Nablus Hezimetine uğraması sonucu Mondros Mütarekesi yapıldı. Mütârekenin ardından, Enver Paşa ülkeyi terk etti. Türkiye, Moskova Antlaşması ile Azerbaycan’ı Sovyetler Birliği’ne terk etmesi üzerine Kafkas İslâm Ordusu da dağıldı.

Nuri Killigil ne iş yaptı?

Savaştan sonra Almanya’da yaşayan Nuri Killigil, 1938 yılında Türkiye’ye döndü ve Zeytinburnu’nda kok kömürü satan bir şirketi satın alıp burayı bir madeni eşya fabrikasına dönüştürdü. Bu fabrikada tabanca, matara, demir çubuk, gaz maskesi ve mermi üretmeye başladı. Daha sonra Killigil fabrikasını genişleterek 1946’da Sütlüce’ye taşıdı, yeni motor ve makinelerle havan ve havan mermisi üretimine de başladı.

Nuri Killigil nasıl öldü?

2 Mart 1949’da Sütlüce’deki fabrikasında peş peşe üç büyük patlama meydana geldi. Aralarında Nuri Killigil’in de bulunduğu 27 kişi bu patlamada hayatlarını kaybetti. Yapılan tüm aramalara rağmen Nuri Paşa’nın naaşı bulunamadı. Killigil’in cenaze namazı, Edirnekapı Şehitliği’nde bulunan mezarında ölümünden tam 67 yıl sonra kılındı. Müttefik ülkelere silah ihracatı yapan Killigil’in dış güçler tarafından sabotaja uğrayıp uğramadığıysa hala konuşuluyor.

Nuri Killigil’in kabri nerede?

Nuri Killigil’in cesedi bulunamadı ve boş tabutla defnedildi. Kabri Edirnekapı Şehitliği mezarında bulunmaktadır.

Killigil tabancası

Nuri Killigil tarafından sınırlı sayıda üretilmiş 9 mm çapında, yarı otomatik bir tabancadır. Saklanmış bir örneği İstanbul Harbiye Askeri Müzesi’nde sergilenmektedir. Tabanca, Nuri Killigil’in mirasçıları tarafından müzeye bağışlanmış ve özel kutusunda ilk günkü gibi saklanmaktadır. Yedek şarjörü ve mermileri ile bir arada görülebilir.

“Türkiye savunma sanayiinde yurt dışına mahkum bırakılmıştır”

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Nuri Killigil’in İstanbul’da kurduğu silah fabrikasının savunma sanayiinin öncüleri olarak halen hafızalarda olduğunu şöyle anlatmıştı: “Tüm bu kritik projeler, dönemin ufuksuz, vizyonsuz idarecileri tarafından sabote edilmiştir. Türkiye adeta kasıtlı ve bilinçli bir şekilde savunma sanayiinde yurt dışına mahkum bırakılmıştır. Oysa Nuri Demirağ, Vecihi Hürkuş’a, Nuri Killigil’e sahip çıksaydı Türkiye, bugün savunma sanayii bambaşka bir konumda olurdu.”

Türk savunma sanayii firmalarının dünya pazarındaki payı, sözü ve gücü her geçen gün artıyor.

Nuri Paşa’nın bir türlü aydınlatılamayan ölümü, Türkiye’nin savunma sanayiinde yıllar sonra yapacağı yerli ve milli atılımların önüne geçemedi. Dönemin en önemli silah fabrikasını kuran Killigil’in hayali, günümüz Türkiye’sinde savunma alanında atılan hamlelerle gerçeğe dönüştü.