Cumhurbaşkanı Erdoğan: Putin ve Zelenskiy ile görüşme yapma kararlılığım var

Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Sayın Putin ve Sayın Zelenskiy ile görüşme yapma kararlılığım var. Her ikisine, ‘Artık hedefimiz bir an önce sizi bir araya getirmek’ diyeceğiz” ifadelerini kullandı

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Özbekistan’a gerçekleştirdiği ziyaretin sonunda gündeme ilişkin değerlendirmelerde bulundu, gazetecilerin sorularını yanıtladı.

Özbekistan’a gerçekleştirdiği iki günlük resmi ziyareti başarıyla tamamladıklarını belirten Erdoğan, dört sene sonra bir kez daha ata yurdunu ziyaret etmenin, Özbeklerle hasret gidermenin mutluluğunu yaşadıklarını söyledi.

Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ile verimli görüşmeler gerçekleştirdiklerini aktaran Erdoğan, Mirziyoyev ile ayrıca Türkiye-Özbekistan Yüksek Düzeyli Stratejik İş Birliği Konseyi’nin ikinci toplantısına başkanlık ettiklerini, Türkiye-Özbekistan ilişkilerini artık “Kapsamlı Stratejik Ortaklık” seviyesine yükselttiklerini dile getirdi.

Türkiye’nin, Özbekistan’ı ilk tanıyan, burada ilk büyükelçilik ve ilk başkonsolosluk açan ülke olduğunu anımsatan Erdoğan, “Şimdi bu ilklere ‘Kapsamlı Stratejik Ortaklık’ ile yeni bir halka daha eklemiş olduk. İlişkilerimizin her alanda daha da geliştirilmesine yönelik atılabilecek ortak adımları ele aldık. Bu konudaki iradenin karşılıklı olduğunu memnuniyetle müşahede ettim” diye konuştu.

Temaslarında ayrıca bölgesel ve uluslararası meseleler hakkında fikir teatisinde bulunduklarını ifade eden Erdoğan, “Bu noktada dost ve kardeş Özbekistan’ın huzur, barış ve istikrarına verdiğimiz desteğin altını çizdim. Başta Türk Devletleri Teşkilatı olmak üzere uluslararası kuruluşlarda aramızdaki temas ve eş güdümü artırmak hususunda fikir birliğine vardık. Halihazırda ülkemizin yürüttüğü Türk Devletleri Teşkilatı dönem başkanlığını inşallah kasım ayında Özbekistan’a devredeceğiz” dedi.

Ziyaret vesilesiyle çeşitli alanlarda 10 anlaşma, mutabakat zaptı ve protokol imzalandığını hatırlatan Erdoğan, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Tercihli Ticaret Anlaşması, ikili ticaretimizde çarpan etkisi yapacak, yeni iş birliklerinin kurulmasına vesile olacaktır. Anlaşmanın da katkısıyla ticaretimizi şu anki 3,6 milyar dolar seviyesinden inşallah önce 5 milyar dolara, ardından da 10 milyar dolara çıkarma kararlılığını, iradesini ortaya koyduk. Askeri Çerçeve Anlaşması’yla, savunma ve güvenlik alanında iş birliğimizi geliştirmeye matuf adımların önünü açtık. Sağlık, taşımacılık, inşaat, adalet ve istihdam gibi önem verdiğimiz alanlarda imzalanan belgelerle, Özbekistan ile ilişkilerimizin ahdi zemininin güçlenmesi sağlandı. Konsey toplantısı sonunda Sayın Mirziyoyev ile imzaladığımız Ortak Bildiri ile de önümüzdeki döneme dair yol haritamızı belirledik.

Geçen sene 270 bin Özbek kardeşimizi ülkemizde misafir etmenin mutluluğunu yaşamıştık. Salgının hafiflemesiyle bu sene karşılıklı turist sayısının daha da artacağını ümit ediyoruz ve 500 bin hedefini de koyduk. Türk iş adamlarının Özbekistan’daki yatırımlarının ivme kazanmasından da büyük memnuniyet duyuyoruz. Geçen sene açılan şirket sayısı itibariyle girişimcilerimiz Özbekistan’da ilk sırada yer alıyor.”

Burada ayrıca 2020 Türk Dünyası Kültür Başkenti olan tarihi Hive şehrini ziyaret edip incelemelerde bulunduklarını aktaran Erdoğan, şunları kaydetti:

“Özbekistan’ın önemli şairlerinden Erkin Samandar, bu güzel şehri şöyle tarif eder: ‘Hive bu kubbelerin, minarelerin nakışların şehridir. Raflardaki kitapların, insanlığın şehridir.’ Hive’yi görünce, Hive’nin her köşesi buram buram tarih kokan sokaklarında dolaşınca, şairin bu dizelerinin ne kadar doğru ve isabetli olduğunu çok daha iyi anladık. İşte Suriçi’nde 130 medrese var, bu kadar zengin bir şehir. Bu sene Türk Dünyası Kültür Başkenti unvanını Hive gibi İpek Yolu’nun bir başka durağı olan inşallah Bursa’mıza taşıyoruz. Böylece kadim medeniyetimizin sembol şehirlerinin daha iyi tanınması yanında kaynaşmasına da vesile oluyoruz. Aramızda, ‘Paket turizmi noktasında Hive ile Bursa arasında bir adım atabiliriz.’ diye de konuştuk.”

Kritik bir döneme tekabül eden ziyaretin Özbekistan’la ilişkilerin yanı sıra bölgede barış, istikrar ve iş birliğine de katkı sağlayacağına olan inancını yineleyen Erdoğan, “Yaptığımız görüşmelerin ve imzaladığımız anlaşmaların hayırlı olmasını diliyorum. Bu vesileyle şahsıma, eşime ve heyetime gösterilen samimi ev sahipliğinden dolayı Sayın Mirziyoyev’in şahsında tüm Özbek kardeşlerime şükranlarımı sunuyorum. Ziyaretimiz sırasında bana refakat eden Bakanlarımıza, tüm milletvekili arkadaşlarıma, emeği geçen tüm heyet üyelerimize özellikle katkılarından dolayı teşekkür ediyorum” değerlendirmesinde bulundu.

“Barış sürecine anlamlı bir ivme kazandırdığına inanıyorum”

“Rusya ve Ukrayna müzakere heyetlerinin Dolmabahçe’deki toplantısında çıkan kısmi ateşkes kararı ile ilgili bir sorum olacak. Türkiye’nin her iki tarafa verdiği güven ve sizin liderler diplomasi konumunuz kısa sürede sonuç alınmasını sağladı. Bu aşamadan sonra en çok merak edilen soru, iki liderin, Putin ve Zelenskiy’nin Türkiye’de buluşma ihtimali. Yeniden bir davetiniz söz konusu olacak mı?” sorusu üzerine Erdoğan, “Rus ve Ukraynalı heyetlerin İstanbul’da gerçekleştirmiş oldukları görüşmelerin barış sürecine anlamlı bir ivme kazandırdığına inandığına inanıyorum” dedi.

Rusya’nın Kiev ve Çernihiv’deki askeri operasyonlarını kayda değer biçimde azaltma kararının gerçekten önemli bir adım olduğunun altını çizen Erdoğan, şöyle konuştu:

“Aynı şekilde devlet başkanlarının bir anlaşma üzerinde mutabık kalındığında bir araya gelebileceklerini açıklamaları da atılan bu adımın ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Bunların hayata geçirilmesini ve savaşın daha fazla ölüme, yıkıma sebep olmadan sona ermesini bekliyoruz. Tabii aktif diplomasimiz ve dengeli yaklaşımımız sayesinde önemli bir toplantıya ev sahipliği yapmış olmaktan memnuniyet duyduk. Döner dönmez gerek Sayın Putin’le gerek Sayın Zelenskiy’le görüşmeler yapma kararlılığım var. Bu görüşmelerde her ikisine şahsım, milletim adına teşekkürlerimi ifade edip ‘Artık hedefimiz bir an önce sizi bir araya getirmek.’ diyeceğiz. Temenni ediyorum ki inşallah bir araya getirme noktasında kendilerinden bir tarih kaydını alırız. Bu çerçevede, Devlet Başkanları düzeyinde yapılacak toplantıya da ev sahipliği yapmaya hazırız. Ama bu arada geçici ateşkesi de sağlamış olmak büyük önem arz ediyor.”

“Ukrayna’nın NATO üyeliği noktasında ısrarlı bir duruşu yok”

Ukrayna’dan, “NATO üyeliğinden vazgeçeriz ama Avrupa Birliği’nden asla vazgeçmeyiz.” açıklamasının geldiği hatırlatılarak “Baktığımızda Rusya’nın da bu duruma olumlu yaklaştığı bilgileri geldi. Bu bağlamda Ukrayna heyeti ayrıca yeni bir güvenlik garantisi istedi. Tabii Amerika Birleşik Devletleri, Çin, Polonya ve bununla birlikte Kanada, İngiltere ve Türkiye’nin de garantör olduğu bir görüşme… NATO’nun 5’inci maddesi gibi bir sistem işlesin düşüncesi var. Bu konudaki değerlendirmeniz nedir?” sorusuna karşılık Erdoğan, Ukrayna’nın özellikle NATO üyeliği noktasında çok ısrarlı bir duruşu olmadığını anımsattı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, şöyle devam etti:

“Aslında Ukrayna’nın Avrupa Birliği konusunda da çok ısrarlı bir davranış içinde olacağına ihtimal vermiyorum. Zira bu süreçte Avrupa Birliği üyesi ülkeler, bir kısmı dışında, bu işe ciddi manada asılmadılar. Bütün bunlara rağmen Sayın Putin’in Ukrayna’nın Avrupa Birliği’ne girmesi noktasındaki olumlu bakışını öğrendim, duydum. Tabii bu görüşmeler esnasında nihai durumu da öğreneceğiz. Kendisiyle görüşmemde de bunu kendisinden duymak, bu konuda atılacak adımları da daha isabetli değerlendirme imkanını bize vermiş olur. Biliyorsunuz işte 1963’ten bu yana Avrupa Birliği bize neler yaptı? Devamlı oyaladı, hala oyalıyor. Garantörlük konusunda da biz, Ukrayna’nın güvenliğini teminen garantör ülkelerden biri olabiliriz, buna ilke olarak sıcak bakıyoruz, ancak elbette bunun detaylarının açıklığa kavuşması gerekiyor.”

“Bunları görmezlikten gelmek mümkün değil”

Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Artık Ukrayna öncesi ve sonrası iki ayrı dünyadan bahsedilebileceği ve yeni bir dünya düzeninin inşasının arifesinde olduğumuz yönünde görüşler var. Değerlendirmeniz nedir, bu fikre katılıyor musunuz?” sorusunu ise şöyle yanıtladı:

“Tabii Rusya-Ukrayna arasındaki savaş, dünyanın son dönemde görmediği, yaşamadığı bir süreçti. Bugün Rusya yüzölçümüyle, nüfusuyla, askeri, siyasi, ekonomik, kültürel gücüyle dünyanın ilk üç ülkesi arasında yer alan bir güç, bir kuvvet. Bu durumunu görmezlikten gelmek mümkün değil. Ukrayna da sıradan bir ülke değil. Bugün Ukrayna da 45 milyon civarında bir nüfusa sahip ve yüzölçümü itibarıyla da öyle çok küçük bir yer değil. Şu anda tabii dünya, özellikle Batı, Ukrayna’ya destek verdi, sahip çıktı. Böyle bir yapı söz konusu. Buradan hareketle değerlendirmeler yapıldı. Tabii bir de şu var; ‘Bu savaş bir hafta, 10 gün içinde biter.’ diyenler vardı. Görüldüğü gibi bir hafta, 10 gün içinde bu savaş bitmedi. Bitmedi ama bitip bitmemesinden öte çok can kayıpları oldu. Özellikle çocuklar ve kadınlar noktasında çok ciddi kayıplar oldu. Şimdi bunları görmezlikten gelmek mümkün değil. Tabii güçlü bir Rusya’nın bile burada ciddi kayıplarının olduğu bir tablo var. Savaşın kazananı kaybedeni noktasında bunu iyi değerlendirmek lazım. Bu bakımdan barışın en önemli çözüm ve çıkış yolu olduğunu düşünüyorum. Buradan hareketle, bir an önce inşallah bu işin noktalanmasına vesile olabilirsek ne mutlu bizlere derim. Türkiye olarak böyle bir süreçte gerek Sayın Putin’in gerek Sayın Zelenskiy’nin bize duyduğu güvenle bu işi bitirmiş olmak bizi mutlu kılacaktır.”

“Türkiye’nin izlediği politika tüm tarafların takdirini topluyor”

“Aslında Türkiye’nin üstlendiği bu önemli rol sonrasında Avrupa Birliği ve Amerika’nın tutumunda, bakışında Türkiye’ye karşı farkındalık olduğu gözlemleniyor. Türkiye, sonuçta masada kurucu, artık masayı kuruyor. Bu konuda da Avrupa Birliği ve Amerika’nın farklı bir şekilde baktığı gözlemleniyor aslında.” denilmesi üzerine de Erdoğan, Türkiye’nin Ukrayna meselesinde izlediği barış yanlısı, ilkeli ve aynı zamanda dengeli politikanın tüm tarafların takdirini topladığına işaret etti.

NATO Olağanüstü Liderler Zirvesinde yaptığı bütün görüşmelerde NATO üyesi ülkelerin Türkiye’ye olumlu yaklaşımlarını gördüğünü ifade eden Erdoğan, “Türkiye’nin üzerindeki sorumluluğun ve yaptığı bu ikili diyalogların ne kadar önemli olduğunu orada birçok lider gündeme getirdi. Hele hele İstanbul’daki görüşmeden sonra çıkan netice de birçok Avrupa Birliği üyesi ülkeyi de NATO üyesi ülkeleri de Türkiye’ye yönelik farklı bir bakışa sevk etti. Tüm batıyı kastederek söylüyorum; artık bizim temennimiz şu, inşallah Türkiye’nin bütün liderlerin gözündeki yeri çok daha farklı olacaktır. Bunu aldığımız geri dönüşlerle de görüyoruz” değerlendirmesinde bulundu.

“Diyaloğumuzu sürdürmeyi önemsiyoruz”

“Avrupa’nın oligarklara uyguladığı yaptırımlar var ve bugünlerde biraz daha artan biçimde Türkiye’nin yaptırım uygulamamasından dolayı Rus sermayesinin Avrupa’dan Türkiye’ye doğru kayabileceğini ifade ederek biraz da aslında yaptırım uygulanmasını zorluyor. Bu konuda düşüncenizi merak ediyorum. Bir de bunlardan bir tanesi, biraz kötü adam ilan edilmekle birlikte Avrupa’da, önceki gün Dolmabahçe’de masadaydı, fotoğraflardan sizinle de konuştuğunu gördük Roman Abromoviç’in. Bu görüşmelere katılmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?” sorusuna karşılık Erdoğan, Rusya’ya yönelik yaptırımlara katılmayacaklarını ve bunun nedenlerini daha önce defalarca açıkladıklarını anımsattı.

Bir yandan Rusya’nın askeri faaliyetlerine tepki ortaya koyarken bir yandan da diyaloğu sürdürmeyi önemsediklerini belirten Erdoğan, “Bu diyalog, sadece Ukrayna bağlamında değil bizi yakından ilgilendiren Suriye, Libya, Güney Kafkasya gibi pek çok coğrafya bakımından önemlidir, gereklidir. Diğer yandan Abramoviç, Rus heyetinin bir üyesi olarak müzakerelere katılmıştır. Masaya kimin geldiğinden öte kim adına geldiğine bakılmalı. Eğer Rusya ve Sayın Putin kendi heyetinin içerisine Abromoviç’i de tercih ederek koymuşsa demek ki inanmış, güvenmiş. O toplantıda herkesle olduğu gibi onunla da selamlaştık. Bu çalışmalara katılan tüm heyet üyelerine ben başarılar diliyorum. Temenni ederim ki bu gayretin neticesini de en kısa zamanda görelim” şeklinde konuştu.

Erdoğan, “Türkiye’nin yaptırımlarla ilgili durumunda bir değişiklik yok değil mi?” sorusuna, “Şu ana kadar biz yaptırımlar noktasında herhangi bir tutum değişikliğine gitmediğimiz gibi, Rusya tarafından da bu yaptırımlar zinciri içerisinde Türkiye’ye karşı herhangi bir uygulama yapılmadı” yanıtını verdi.

“Bu konuda çok çok umutluyum”

Dünyada ve Türkiye’deki önemli gündem konularından birisinin enerji olduğu belirtilerek “Son dönemde Irak ve İsrail doğalgazla ilişkin bazı projelerle gündeme geldi. Türkiye, Avrupa’nın enerji güvenliğini de başat aktör olarak görülüyor. Bu çerçevede Türkiye’nin enerji diplomasisinin önünün açık olduğunu söyleyebilir miyiz? Bir de Brüksel dönüşü açıklamanız olmuştu, ‘Enerji kapıları açılacak, hatta bu nereden çıktı diyeceksiniz.’ diye bununla ilgili bir ipucu verebilecek misiniz?” sorularına karşılık Erdoğan, şunları kaydetti:

“Biliyorsunuz, Sayın Herzog’un Türkiye’ye bir ziyareti oldu. Herzog’un bu ziyaretinde biz birçok konuyu etraflıca görüştüğümüz gibi, ağırlıklı enerji konusunu da görüştük. Enerji konusunda da geçmişte İsrail ile Türkiye arasında bazı ilişkiler, münasebetler olmuştu. İş adeta bitme noktasına gelmişti ki -o zaman Netenyahu dönemiydi- olay bir anda terse döndü. Çünkü İsrail’in enerji ihracı noktasında düşündüğü yol, maliyeti itibarıyla uygun olmayan bir yol. Yani kalkıp İsrail’den Yunanistan’a denizin altından borular döşensin, buradan oraya gitsin, oradan Avrupa’ya dağılsın; bu tabii olacak bir iş değil. Yapılan maliyet hesapları neticesinde bu işin en uygun olanının Türkiye üzerinden bu doğal gazın çıkışı olduğu görülüyor. Onlar da tabii kendi aralarında zaten bunu konuşuyorlar. Neticede kendileri de bu iş için en uygun yolun Türkiye üzerinden bunun yapılması dediler. Sayın Herzog’la yaptığımız görüşmede dedim ki fazla da uzatmadan ben Dışişleri Bakanı’mı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı’mı size göndereyim. Bölgeyle ilgili değerlendirmeleri Dışişleri Bakanı’mızla yapacağınız gibi Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı’mla da enerji konusunu şöyle etraflıca bir görüşürseniz biz burada her şeye varız. Yeter ki sizler bu konuda samimi olarak ‘Tamam, biz bu adımı atıyoruz.’ deyin. Sayın Herzog da buna hazır olduğunu gösteren bir cevapla ‘Memnuniyetle.’ dedi. ‘Ben Sayın Başbakan’a da bunu söyleyeceğim. Sayın Başbakan’ın Türkiye’ye gelişiyle bu konuyu onunla da bir masaya yatırırsanız isabetli olur.’ dedi. Ben de ‘memnun olurum.’ dedim. Kendilerinde de bu konuda bu çalışma zaten başlamıştır büyük ihtimalle. Ramazan sonrası Bennett’le de bu konuyu bir görüşüp hemen adımları atarsak İsrail-Türkiye buradaki birlikteliği, bu süreci Doğu Akdeniz petrolüyle, doğal gazıyla ilgili süreci hızlandıracaktır. Bu konuda çok çok umutluyum.

Diğer taraftan malum her yıl ramazanda maalesef Mescid-i Aksa ile ilgili üzüntülerimiz var, sıkıntılarımız var. Ben Sayın Cumhurbaşkanı’na onu da söyledim. ‘Her yıl bir sıkıntı yaşanıyor. Bu Ramazan Bayramı’nda Müslümanlar huzurlu bir Mescid-i Aksa ziyareti yapabilsin. Bu konuda sizler de gereken desteği verin, bu ramazanda sıkıntılar yaşamayalım. Böylece huzurlu bir Ramazan geçirmiş oluruz’ dedim.”

Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Daha önce ‘Önümüze enerjide çok daha farklı alanlar açılacak ve bunu duyduğunuzda (Bu da nereden çıktı.) diyeceksiniz’ şeklinde ifadeniz olmuştu. Bununla ilgili bir ipucu var mı?” sorusuna “Yani bu işte. Bundan daha güzel olur mu?” karşılığını verdi.