Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî(ks)’nin edep hakkındaki gazelini tefekküre devâm edelim:
Çesm buşka vü bibin cümle kelâmullâh râ
Âyet âyet hemegî ma’ânî-i Qur’ân edebest
“Gözünü aç! Dikkat et! Tamâmen Allah kelâmı olan Kur’ân’a iyice bak! Âyet âyet bütün Kur’ân’ın mânâsı edeptir ve Kur’ân’a edeple îmân et.”
Gazelde edeple ilgili buraya kadar bir çok hususlara temâs edildi. Allah(cc) dostlarının gözlerinin ve kalplerinin nûrunun aydınlığından, insanın ulvî, yücelikler âleminden olmasından, gökkubbenin dönüşünden ve devrânın gidişindeki revnâktan, güzelliklerden; yani kâinattaki mükemmel âhenkten, şeytanı öldüren şeyden; yani şeytanın yaptığı edepsizliklerin tam tersinden ve de insanı hayvanlardan ayıran farktan bahsedildi. Sebebi edep olan bu hususların hepsine Kur’ân’dan âyetlerle deliller gösterildi, ama Kur’ân’ın tabii ki tümünden bahsetmek mümkün olamadı. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî(ks), bu beytiyle Kur’ân’ı anlamaya çalışanlara, tefekkür edenlere edep perspektifinden bakmalarını: “Gözünü aç!” diyerek vurgularken Kur’ân baştan aşağı edebi anlatmaktadır, demektedir.
Sâd bin Hişam(ra) Hz. Ayşe(rah)’ye: “Ey müminlerin annesi! Bana Resûlullah’ın ahlâkını anlat” dediğinde Hz. Ayşe(rah): “Sen Kur’ân’ı okumuyor musun?” diye sorar. Sâd(ra): “Evet, okuyorum” cevâbını verince Hz. Ayşe(rah): “Resûlullah’ın ahlâkı Kur’ân idi. O canlı Kur’ân’dı” buyurur.[1]
Efendimiz(sav) canlı Kur’ân’dır. Öyleyse onun bizlere teblîğ ettiği İslâm da; yani tevhîd de edeptir, demek mümkündür.
Bizler, Efendimiz(sav)’e taklîtten tahkîke tabi olmak istiyorsak, onun kutlu istikâmet yolu sırât-ı müstakîmde seyretmeyi arzuluyorsak, sünnetini hayatımıza tatbîk etmeyi diliyorsak, edebe odaklanmalı, onun hayatını da edep çerçevesinden tetkîk etmeliyiz. Ancak bu şekilde edebi öğrenir, akleden kalbimizle kavrar ve hayâtımıza uygulayabiliriz.
Öğrendiklerimizle Efendimiz(sav)’e tâbi olmaya başlamak bile, takvâda derinleşmemize sebep olacaktır. Bu başlangıçtan dolayı takvâmız günbegün ziyâdeleştikçe bizleri indinde ikrâma daha lâyık kılacağı için, âlemlerin Rabbi Allah(cc) bizlere bizzât öğretecek; “Efendimiz(sav) ne yapardı?” sorusunun cevâbını bulmaya bizleri ilme vâris kılarak muvaffak eyleyecektir. Bunun delîli, aşağıdaki âyet ve hadîstir:
بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّح۪يمِ
وَاتَّقُوا اللّٰهَ وَيُعَلِّمُكُمُ اللّٰهُۜ
“Allah’a takvâlı olanlara Allah öğretir.”[2]
مَنْ عَمِلَ بِمَا عَلِمَ وَرَثَهُ اللّٰهُ عِلمً مَا لَمْ يَعْلَمْ
“Bildikleriyle amel edene, Allah ilme vâris kılarak bilmediklerini öğretir.”[3]
Bizim yapmamız gereken, gayrettir. Gayret” fevkalâde kıymetlidir.[4] Gayret ve umut, eğer inanıyorsak yücelmenin gerek şartıdır.[5] Tevfîki Allah(cc) ile olmaktan bilip[6] nusretleriyle tevekkülü tam edersek[7] ve de:
“Ben yaşadıkça, Kur’ân’ın bendesiyim,
Ben Muhammed Muhtâr’ın yolunun toprağıyım.[8]
Yani Kur’ân’ın bendesi ve Efendimiz(sav)’in yolunun toprağı olmayı; Kur’ân’ın bendesi ve Efendimiz(sav)’in yolunun toprağı olan Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî(ks)’nin de yolunun toprağı olmayı edeben idrâk eder, akleden kalbimizle kavrarsak, Efendimiz(sav)’i tanırken feyzimiz ziyâde olacaktır inşAllah.
[1] Müslim, Müsâfirîn 139; Asım Köksal, İslâm Târihi 18. Cilt
[2] Bakara 282
[3] Ebû Nuaym, Hilyetü’l-Evliyâ 10/15
[4] Necm 39: “İnsan için ancak çalıştığı (gayret ettiği) vardır.”
[5] Âl-i İmrân 139: “Gevşemeyin, üzülmeyin, eğer mümin iseniz muhakkak üstün olan sizsiniz.”
[6] Hûd 88: “Fakat tevfîkim, ancak Allah(‘ın yardımı) iledir. O’na tevekkül ediyor ve yöneliyorum.”
[7] Âl-i İmrân 160: “Allah size yardım ederse sizi yenecek yoktur. Eğer sizi yardımsız bırakırsa artık ondan sonra size kim yardım edebilir? Müminler ancak Allah´a tevekkül etsinler.”
[8] Rubailer, 216/1052
Mustafa TINMAZ
Öğle Vakti 12:59
News
Köşe Yazıları
