Metaverse’nin doğuşunun hukuka ve insana etkisi (2)
İnternet için hukuki düzenlemeleri bile yapmakta, geç ve yetersiz kalan devletler şimdi ne yapacak?
Metaverse dünyasına, nesnelerin internetine, yapay zekaya uzak olan devletlerin, dünya ticaretinde yer edinmesi pek mümkün olmayacak. Amazon, Alibaba küresel e-ticaret şirketleri, bu dünyanın içinde yer almak için çoktan çalışmalara başladı bile. Düşünseniz ya, Amazon’un ABD deposunun içinde artırılmış sanal gerçeklik gözlüğü ile geziyorsunuz. Orada, artırılmış sanal gerçeklik ya da sanal gerçeklik sayesinde kıyafetleri deniyorsunuz, çantalara bakıyorsunuz, kitapların sayfalarını karıştırıyorsunuz, sandalyeyi belki de ileride parfümün kokusunu deniyorsunuz ve inceliyorsunuz. Artık e-ticaret 2D olmaktan öteye geçiyor. Metaverse dünyasının içinde, iyi bir yer edinmek için mağazalar çok yüksek kira ücretleri vermek zorunda kalabilirler. Facebook ünlü bir caddesinin Metaversi olan sanal dükkanını acaba bize kaça kiralayacak? O cadde de sanal olarak yürümek için para bile ödetebilir. Bu nedenle tüketici hukuku, rekabet hukuku, iş hukuku baştan değişmek zorunda kalacaktır.
Metaverse dünyasında, özel bir tasarımcının tasarladığı tişörtün değeri milyonlarca dolar edebilir. Siz sanal dünyada yürürken bu tişörtü üzerinde taşıyan kişi ile tanışmak için kimler neler yapar acaba? En çok sevdiğiniz müzik sanatçısı kim? O sanatçının sadece size, eşinize ve arkadaşlarınıza özel konser verdiği bir etkinlik olsa, sizinle sanal konser salonunda konuşsa ve sanal dünyada kahve içseniz birlikte nasıl olur? Evet, pandemi ile birlikte dünya daha çok hızla değişiyor. Sanal dünyada geçirilen zaman hızla arttı. Oyun şirketlerin karları dudak uçuklatıyor. Birçok şirket, evden çalışma sistemini kalıcı hale getirdi. İnternet alışverişi patlama yaptı. Evden çıkmadan yaşayan insanların oranı hızla artıyor. 2 dk yürüyüp bakkaldan cips almak yerine Getir’den sipariş veren yüzbinlerce insan var. Bu dünyada yaşayan insanların sayısını artırmak isteyen şirketler, daha fazla bizleri bağımlı hale getirmek için yeni sanal bir dünya kuruyor. En son bir arkadaş sohbetinde, kaçınız telefonu eline almadan saatler geçirdi? Artık insanlar birbirleri ile gerçek hayatta konuşamaz hale geldiler. Yüz yüze söylenen her şeyin yerini sosyal medya yorumları, beğenileri aldı. Gerçek kimliğinin ötesinde sanal kimlikler herkes için daha değerli bir hal aldı. Sokakta yürürken nasıl olduğuna çok dikkat etmeyen bazı kişiler, sosyal medyaya fotoğraf koyarken neler neler yapıyor artık. İşte bu nedenle, Metaverse sanal dünyasında oluşacak sanal kimlikler, çok değerli ve önemli hale gelecek. Sanal itibar için, pamuk eller cebe girecek ve NFT satışlarında patlama olacak. Sanal kimlikler, kişiliğin bir parçası haline gelebilmesi mümkün olabilir. Mataverse dünyasında yürürken, biri size hakaret ettiğinde neler olacak hep birlikte göreceğiz. Bu evren, yaşayan bir evren olacağı için sosyal medya sitelerinden çok farklı olacak. Şu an ki hayatta nasıl yaşıyorsanız o evrende sanal olarak o şekilde yaşayabileceksiniz. Bu nedenle etkileşimler daha çok artacaktır. Bunun sonucu olarak farklı hukuksal ilişkilerin yaşanması mümkün hale gelecektir. Sanal evrende evlilikler, sanal evrende boşanmalar, sanal evrende çocuklar….
Artık avukatların, oturup bilgisayar başında hazırlaması saatler süren sözleşmeleri demode oluyor. Bunun yerine yazılımcılarla birlikte avukatlar, gelecekte akıllı sözleşmelerle ticaretin yolunu açacaklar. Avukatlara bile daha az ihtiyaç kalabilir. Malı teslim ettim, ödemesi gelmedi. Ortağım bana kazık attı, kiramı ödemedi gibi tüm hukuki uyuşmazlıkların çıkmaması için akıllı sözleşmeler devreye girecektir. Metaverse dünyasında alışverişler kripto para ile, mülkiyet ispatı NFT ile, sözleşmeler akıllı sözleşme ile yapılacak ve nesneler birbiri ile konuşacağı için ticaret akışını kolaylıkla kontrol edebilme imkanı da olacaktır. Bu nedenle yeni dünyada, klasik hukuk alanlarında topyekün bir değişiklik olacaktır.
Artık boşanma hukuku, icra hukuku, ticaret hukuku dışında yeni hukuk alanlarını konuşacağız. İnternet ve bilişim hukuku diye genel bir alandan daha özel alanlara doğru Akıllı Sözleşmeler Hukuku, Blockchain Hukuku, NFT Hukuku, Metaverse Hukuku doğru gideceğiz. Hukukun insan hayatında daha çok yer kaplayan konular hakkında düzenlemeden kaçınması mümkün değil. Aksi halde denetimsiz ve kontrolsüz alanlarda uyuşmazlıklar çatışmaya dönüşür. Fakat yasa yazıcılar, yasa koyucular bu konulara ne kadar aşina. Kripto paraları yasaklayarak tüm bu gelişmelerin önüne geçebilecekler mi? Ne yazık ki mümkün değil. Regülasyonların sadece yasaklama ve kontrol altına alma olarak düzenlendiği bir şey olmaması gerekir. Farklı bir çalışma, kurulacak yeni dünyadan uzaklaşmamızı sağlayacaktır. Yeni sanal dünyaya uyumlu ve bu dünyanın kenarında değil tam ortasında olmalıyız.
Bu konu hakkında yüzlerce hatta binlerce sayfalık kitaplar yazılabilir. Fakat, daha fazla konuyu uzatıp sizleri sıkmak istemiyorum. Gelecekte bu yeni dünyada yer almak için “Metaverse nedir” “nft nedir” “blockchain nedir” “kripto para nedir” “nesnelerin interneti nedir”, “yapay zeka nedir”, diye araştırmanızı istiyorum. Dünyada e-ticaret yaygınlaşırken ülke olarak bu ticaretin gerisinde kaldık. Çin, binlerce kilometre uzaktan her şeyi tüm dünya pazarına internetten kolayca sunuyorken biz bu altyapıyı kurmakta geç kaldık. Gelecekte Metaverse pazarında yer almak için şirketlerimiz, devletimiz ve hepimizin hazır olması gerekir. Reklam ve pazarlama alanında TV’lerin önemi azaldı. Sosyal medya platformlarında, bir hikaye için onbinlerce TL alan influencerlar var. Bu nedenle artık gelecekte pazarlama ve ticaret, Metaverse üzerinden hızla artacaktır. Fiziksel mağazalar hızla kapanıyor, bunların yerine alacak yeni sanal dünyada yer almak için hazırlıklı olmak gerekir. Hukukta, yeni dünyada şekillenip kendine yeni bir alanlar açacaktır. Bu konuyla ilgili başka yazımızda görüşmek üzere.
Sağlıcakla kalın.
Av. Uzm. Arb. Mahmut ALTINEL
www.altinelhukuk.com
[email protected]
0 212 234 52 20
Metaverse’nin doğuşunun hukuka ve insana etkisi (1)
The Anatolia Post’da ilk yazımda ülkemizde artık herkesin konuştuğu konuların dışında bir yazı yazmak istedim. TV’leri açtığımızda, internet haberciliğinde, sosyal medyada aynı konuları okumaktan, konuşmaktan, dinlemekten hepimiz bunaldık. Metaverse’nin doğuşunun hukuka, insana etkisi hakkında bir şeyler yazmak, sizleri farklı bir boyuta taşıyacaktır.
Yepyeni sanal evren yaratılıyor, sadece kendi hayal gücümüz ile değil katkı sunacak herkesin hayal gücüyle oluşturulacak sürekli genişlen bir evren. Oluşturulacak sanal evrenin hukukunu, artık vatandaşın oyları ile seçilen meclisler değil, sanal evrenin kurucuları, geliştiricileri karar verecek.
Facebook (Meta) kurucusu Mark Zuckerberg’in 3 hafta önce heyecan ile 1 saat 17 dakika süre ile anlattığı bu sanal evren, Metaverse olarak adlandırılıyor. Sanal evren kurma fikri ona ait değil ama bu evrenin içinde olmak için büyük bir yatırım atağına geçti. Metaverse, insanların fiziksel çaba harcamaksızın artırılmış sanal gerçeklik cihazları sayesinde tamamen zihinsel olarak kendilerini hissettikleri algısal evrenin adıdır. Facebook, Instagram, Whatsapp kullanan dünyadaki milyarlarca kullanıcı artık 2D internet evreninin dışına çıkıp 3D evrenine adım atması pek yakın. Bu nedenle Mark, tüm şirketleri Meta adında birleştirdi.
Sadece, internet değil hukuk da değişiyor. İnsanlar, zamanların çoğunu bilgisayarda harcadıkları için artık internetten işlenen suç sayısında inanılmaz bir artış var. Sadece suçlar değil, e-ticaret ile birlikte tüketici hukuku ve ticaret hukuku değişiyor. Şirketlerin, fiziksel mekanlarının ya da adreslerinin önemi neredeyse hiç kalmadı. Google’da üst sıralarda çıkan e-ticaret şirketinin değeri ve iş hacmi, dünyanın en işlek caddesinde yer alan ürünlerini pazarlayan şirketten artık daha çok değerli. Hukukun her alanı, bu yeni dünyaya artık uyum sağlamak zorunda. Klasik hukuk alanlarının yetersiz kalacağı bir dünya kuruluyor. Metaverse dünyasında yaşanacak uyuşmazlıkların çözümü hiç kolay olmayacak. İş ve ticari sözleşmeler sadece avukatların mesleki alanı olmayacak, yazılımcılar çoğu zaman tek başına ya da avukatlarla birlikte akıllı sözleşmeler oluşturacaklar.
Ethereum (ETH) akıllı kontrat özelliği olan, merkeziyetsiz ve açık kaynak kodlu bir blok zinciri. Bu platform tarafından üretilen kripto paraya da Ether adı veriliyor. Kripto paralar, sadece kısa vadede para kazanmanın aracı değil. Kripto paralar, blockchain sisteminin bir parçası sadece. Gelecekte klasik internetin Web 1.0, 2.0 yerine Web 3.0 alıyor. Web 3.0 ise Satoshi’nin makalesinde yer alan aracısız ve merkeziyetsiz dünyayı hedeflemekte. Nesnelerin interneti, yapay zeka, metaverse, kripto para, nft, akıllı sözleşmeler daha çok duyacağız artık. Makinaların birbiri ile konuştuğu yeni bir dünya. Yapay zekanın bizler adına karar vereceği yeni bir dünya. Artık, dünyanın farklı yerlerinde zincirlerde dolaşın bir ağ üzerine kurulu bir dünya. Bu dünyada kuralları artık devletlerin koyması mümkün değil. Mahkeme kararıyla web sitesi erişimine kolayla engelleyen sistem artık tarihe karışıyor. Yeni merkeziyetsiz ve aracısız dünyada, içerik kaldırmak pek mümkün olmayacak. IP üzerinden takip pek mümkün olmayacak. Suçlarla ve suçlularla mücadele için devletler, ne yazık ki yeni yöntemler geliştirmek zorunda kalacaklar.
Kripto paraları tamamen yasaklamanın neden mümkün olmadığını bilmek gerekir. Dünyanın birçok noktasında birbirine bağlanmış bilgisayarların üzerine kurulu bir ağda, blok zincirlerin yer aldığı tüm bilgisayarları tespit etmedikçe ve yok etmedikçe bu bilgiler yok olmayacak. Artık, sabit sunucuların yerini dünyanın tüm bilgisayarlarının veri depolama aracı olduğu bir sisteme geçiliyor. Bu sistemin kontrolü büyük şirketlerde ya da devletlerde değil. Türkiye’deki bilgisayarlardan, sunuculardan verileri silmeniz bir çözüm değil artık. Bütün bilgiler, değiştirilmesi mümkün olmayan blok zincir ağında saklı olacak. İşte geleceği şekillendirecek WEB 3.0 bu ağ ile birlikte yükseliyor.
Aracısız ve merkeziyetsiz bir sistem üzerinde inşa edilecek sanal bir dünya düşünün. Fikri hakları, mülkiyet haklarını ispatlamak için devlet kurumlarına ihtiyaç olmayacak. Değiş tokuş yapabilmek için devlet paralarına ihtiyaç olmayacak. Tüm ispatlar NFT gibi değiştirilemez ve benzersiz tokenlerin gizli şifreleri üzerinden sağlanacak. Sanal dünyada “arsalar” değerli olacak. Gerçek evrenin zenginliğinin ölçütleri bir düşünün? Büyük dev yatlar, özel uçaklar, büyük malikaneler, pahalı tablolar, giysiler, lüks araç galerisi… Artık tüm bunları unutun. Sanal dünyanın da zenginleri olacak. Gerçek dünyada yatlarınız devlet tarafından oluşturulan sicile kayıtlı, evlerinizin mülkiyetini devletin tapu dairelerinden aldığınız tapularla ispatlıyorsunuz. Artık, sanal dünyada devlete ihtiyacınız kalmayacak. Mülkiyetiniz ispatı NFT ile mümkün olacaktır. NFT, dijital bir varlığın benzersiz olduğunu ve bu nedenle birbirinin yerine geçemeyeceğini onaylayan, blok zinciri adı verilen bir dijital defterde depolanan veri birimidir. Bunun açık anahtarı dışında gizli anahtarına sahip olan mülkiyeti ispatlayabilecek, dilediği zaman dilediği kişiye devir edebilecektir. Tapu dairesine gidip, sıra beklemek yok, zaman kaybı yok. Saniyeler içinde sanal dünyada sahip olduğunuz bir tabloyu başka bir alıcıya satabileceksiniz.
Bankalar ve merkeziyetli sistemler sayesinde paranın kontrolü üzerinde etkili olan devletler, bu kontrolü kaybediyor. Bunun getireceği en büyük problem zenginlerden gelir verilerinin nasıl alınacağı. Vergi cennetlerine paraları kaçırmak için kurulan paravan şirketlere gerek kalmayacak. Tek bir gizli kripto para şifresi ile milyar dolarlık dijital malvarlığı transfer edilecek ve gizlilik sağlanabilecek. O şifre ile istediğiniz yerde, ülkede, zamanda alışveriş yapabileceğinizi ve parayı kullanabileceğinizi bir düşünün. Bavullarda para saklamak yok, iz bırakan bankalarda eftler yok, mücevherlere gerek yok, paravan şirketlere gerek yok. Vergisel sistemde kökten bir değişikliğin gerçekleşmesi gerekeceğinden, vergi hukukunda sil baştan yeni dünyaya uygun olması gerekir. Aksi halde, bankalarda hesaplar azalırken kripto paralarda malvarlıkları artacaktır. Böyle bir durumda, vadeli mevduatlar üzerinden alınan gelir vergisi de olmayacak.
Kiminiz ‘bize ne sanal alemden’ diyebilirsiniz. Bu sanal aleme giriş için gerekli olan artırılmış gerçeklik gözlüğü ile ilgili Oculus şirketini 2 milyar dolara Facebook yeni bir sanal evrende büyümek için satın aldı. Microsoft, Roblox ve Epic Game gibi firmalar dahil milyarlarca dolar, Metaverse dünyasına yatırım yaptılar. Metaverse dünyasında yer almayan firmalar, artık rekabet edemeyecek. İnternet öncesinde, caddede yer alan ünlü ayakkabı mağazasını hayal edin. Herkesin, ayakkabı modellerine bakmak için km yol yürüyüp gittiği bir mağaza. Başka bir mağaza için yine yürüyeceksiniz. Satıcı size, tezgahta olan modelleri pazarlıyacak. Siz almak istediğiniz modelin tezgahta olmadığını söylediğinizde, sipariş vereceksiniz ve bunun gelmesi günler alacaktır. Fiziki devam eden çoğu ayakkabı satıcıları, internet dünyasında yer almadığı için birer birer kepenk indirmek zorunda kaldı. Metaverse’de mağazası olmayan internet satıcıları da bu cadde dükkanları gibi kepenk indirecekler. “Sanal evren beni ilgilendirmez”, neden diyemeyeceğimizi şimdi daha iyi anlattım umarım.
Bu konuyla ilgili başka yazımızda görüşmek üzere.
Sağlıcakla kalın.
Av. Uzm. Arb. Mahmut ALTINEL
www.altinelhukuk.com
[email protected]
0 212 234 52 20
İmsak Vakti 05:04
News