Eleştiri üzerine

Yaptıklarından hesaba çekilemez, sorgulanamaz, eleştirilemez olan sadece Hz. Allah Teâlâ’dır.  Buna Kuranı Kerim’de “La yüs’el” kelimesi ile işaret ediliyor.

Yüce Yaratıcının yaptıkları, söyledikleri, emir ve yasakları sorgulanamaz, eleştirilemez. Allah’ın eserleri, yarattıkları da eleştirilemez. Örneğin bir kuşun fizyolojisi, kanadı, gagası vs. sahip olduğu azalarının yaratılışı eleştirilemez. Aynı şekilde insanın cinsiyeti, rengi, teni, ırkı, kaşı, gözü vs. azaları yani hilkatini beğenmemek doğru değildir. 

Ancak yaratılanların cüz’i iradeleriyle yaptıkları, eylemleri, davranışları eleştirilebilir.

Örnek olarak; İnsanın ürettiği, yaptığı, söyledikleri sorgulanabilir ve eleştirilebilir.

Yapılan bir iş, davranış, verilen bilgi üretilen fikir gibi dünyalık hayatımızda yaşadığımız her olayın birileri tarafından sorgulanması ve eleştirilmesi (daha iyisinin teklif etmesi) son derece doğal ve olması gereken bir durumdur.

Bu tekâmüle götürür, gelişmeyi ve ilerlemeyi sağlar.

Gerek normal hayatta herhangi bir arkadaşımızı gerekse cami kürsüsünde bir hocamızı, TV’lerde yorum yapan, sohbet eden akademisyenlerimizi eleştirenler olmaktadır.

Öncelikle şunu belirtelim ki “Eleştiri yapanı değil, yapılanı yüceltir.”

Ancak eleştiri, uzmanı tarafından yapılırsa rahmettir, yapılana büyük bir iyiliktir.

Şurada hata yapılıyor diyebilmek için eleştiri yapan kişinin, eleştiri yapacağı hususu iyi bilmesi ve alternatifini ortaya koyması gerekir.

Eğer bir hoca bir yerde hata yapmış, birileri de onun hatasını tespit etmiş ise içerik olarak yakaladığı bir yanlış varsa, bunu yapıcı bir dille kendisine söylemelidir. Başkalarına söylemesi eleştiri değil, şikayet olur. Gıybet olur.

Eleştiri de Kim söylemiş? Ne söylemiş? Nasıl söylemiş? Niçin söylemiş?  dikkate alınmalıdır.  Kişiyi değil, fikrini eleştirmek, şu hususlar yanlıştır delili budur. Doğrusu şöyle olmalıdır, demek isabetli olur.

Topyekûn bir meslek grubunu, bir camiayı hedef alarak ” öğretmenler şöyle, hocalar şöyle ,hacılar böyle” diye üstü kapalı, kime ne eleştiri getirdiği belli olmadan bütün bir camiayı hedef alıcı sözler söylemek vebaldir.

Bir camianın tamamı doğru olmadığı gibi tamamı yanlış da olmaz.

Zira “hiç kimse yar ve yararsız değildir.”

Yine hiç kimse hatasız da değildir.

Eleştiri yapacak olanlar doğru ve yanlışları ayıklamalı ve şu husus yanlıştır, doğrusu şudur, delili de budur şeklinde ortaya koymalıdır.

İlmi, yapıcı ve yol gösterici yorumlara gerçekten çok ihtiyacımız var.

Eleştiri yaparken dikkat edilmesi gereken hususları hatırlamakta fayda görüyorum;

–             Konuya hakim olmak. Yani etraflıca bilgi (etrafını cami, ağyarını mani) düzeyinde olabilmek.

–             Eleştirdiği konuyu bir kaç defa daha dinlemek ve bir kaç kişiden daha görüş almak.

–             Eleştiri yapılan kişinin şahsiyetine, karakterine, özlük haklarına ve sosyal statüsüne zarar getirmeden; kişiyi değil, fikrini eleştirmeli.

–             Yapıcı olmalı, olumlu bir dil kullanılmalı. Örnek; sol eliyle yemek yiyen birisine” sol elinle yeme” demek yerine aynı manaya gelen “sağ elinle ye” denilmelidir.

–             En iyi, en isabetli, en faydalı, hata etme oranı en düşük ve en zararsız eleştiri nefsimizi eleştirebilmektir.

Kamillerde, büyüklük mikyasıdır küçüklük.

Nakıslarda, küçüklük mikyasıdır büyüklük. (Bediüzzaman)

H.İbrahim ÇORAKLI