3 soruda kurallı-serbest oyun karşılaştırması

Yapılandırılmamış oyun-oyuncak ne demektir?

Yapılandırılmamış oyun belli bir kurala bağlı olmayan, sınırları önceden belirlenmemiş, tüm senaryonun çocuk tarafından oluşturulduğu ve belli bir hedefin konmadığı oyundur.

Yapılandırılmamış oyuncak, bu tür oyunlarda kullanılabilen, doğal materyallerden elde edilen oyuncaktır. Su, kum, sopa, toprak gibi pek çok amaca hizmet edebilecek, çocuğun yaratıcılığıyla şekillenebilecek malzemelerdir.

• Yapılandırılmamış oyun-oyuncak neden çocuğun gelişimi için önemlidir?

• Yaratıcılık

Yapılandırılmamış oyun ve oyuncaklar, öncelikle çocuğun yaratıcılığının gelişmesine büyük ölçüde katkı sağlar. Örneğin parktaki bir kaydırakta çocuğun yaratıcılığını kullanarak ortaya koyabileceği fazla bir oyun çeşitliliği yoktur. Kaydıraktan düz veya tersten kayabilir, kaydırağın üzerinde yürümeyi deneyebilir veya bir arkadaşıyla arka arkaya kayabilir. Aynı şekilde uzaktan kumandalı bir arabayı kumandasıyla yönlendirmekten veya elle yerde sürmekten başka bir şey yapması mümkün değildir. Öte yandan su ve toprakla oynanan bir oyunda çocuk, elde ettiği çamurla yemek veya deney yaptığını hayal edebilir. Kaleler inşa edebilir veya çukurlar kazabilir.

• Sosyal Beceriler

Yapılandırılmamış oyun ve oyuncakların bir diğer faydası, çocukların problem çözme becerisine fazlasıyla katkıda bulunmasıdır. Önceki yıllarda sokakta oynama şansı bulmuş çocuklar, bu tip sosyal becerileri geliştirebilecekleri zengin bir alana sahiptiler. Ancak bu çağın çocukları her bir detayı yetişkinler tarafından düşünülmüş, yapay alanlara hapsolmuş durumdadırlar. Bu ortama bağlı sınırları yok edilirse, sosyal gelişime de o ölçüde katkı sağlanmış olur.

• Zihinsel Beceriler

Doğal ortamlar ve sınırları belirlenmemiş oyunlar çocukların bilişsel pek çok becerisinin gelişimine katkı sağlar. Dil, düşünme, mekânsal akıl yürütme bu bilişsel alanlardan bazılarıdır. Nörobilim alanında yapılan araştırmalar bu bilgileri desteklemektedir. Kanada’da yapılan araştırmalar, yapılandırılmamış oyun oynayan zihnin daha esnek ve değişime daha açık olduğunu, Minnesota Üniversitesi’nde yapılan bir başka çalışma ise serbest oyunun kurallı oyuna kıyasla beyin gelişimini daha çok desteklediğini ortaya koymuştur.

• Duygusal Gelişim

Oyun çocuğun duygusal sağaltımını yapabileceği, sembolik olarak yetişkinler tarafından onaylanmayacak duygularını dahi ifade edebileceği bir araçtır. Çocuklar oynayarak rahatlar ve sakinleşir. Amerika’da yapılan bir araştırmada uzmanlar, 15 dakika boyunca oyun oynayan ve yine aynı süre hikâye dinleyen 2 grup çocuğun kaygı düzeyleri arasında ciddi bir fark olduğunu kanıtlamıştır. Oyun oynayan çocukların kaygı düzeyi, hikâye dinleyen çocuklara kıyasla 2 kat daha düşüktür.

Öte yandan anne-babanın çocuklarıyla aralarında köprü kurabilmeleri ve iletişim ağını açık tutabilmeleri için mükemmel bir araçtır. Çocuğun dili oyundur ve anne-baba çocuğun dilinden konuşmaya başladığında, onunla oyun oynayıp keyif aldığında çocuğun ebeveynleriyle arasında güçlü bir bağ oluşur. Bir de bu serbest oyun olursa çocuk tüm duygularını içinden geldiği gibi ifade edebilir ve duygularının anne-babası tarafından kabul gördüğüne şahit olur. Çevresine veya kendisine zarar vermediği sürece çocuğun oyunu sınırlandırılmamalıdır.

• Yapılandırılmamış-doğal oyuncaklar nelerdir?

“Doğa”da bulunan maddeleri düşündüğümüzde “doğal” oyuncakları da bulmuş oluruz. Toprak, kil, çamur, su, sopa, taş, kum, yaprak gibi maddeler en doğal ve şekillendirilebilir olanlardır. Bunların yanı sıra dönüştürülebilen maddeler de yaratıcılığa katkı sağlar. Pet şişe kapakları, karton kutular, ip, şişe, poşet, ambalaj paketleri, kullanılmış kâğıt, içecek kutusu, kullanılmayan kumaş parçaları, tuvalet kâğıdı ruloları gibi materyalleri harmanlayarak pek çok şey elde etmek mümkündür.

Merve Adıgüzel

Uzman Psikolog/Aile Danışmanı