Ekranla olan ilişkimiz bağlılık mı bağımlılık mı?
Bu yazıyı okurken bile ekrana bakmak zorunda kalıyorsak teknolojinin olmadığı, telefonun veya tabletin kullanılmadığı, televizyonun izlenmediği bir ortamdan bahsetmek söz konusu değildir. Teknolojinin ve teknolojik aletlerin pek çok alanda gelişmeleri hızlandırdığı, bilgiye erişimi kolaylaştırdığı ve iletişimi hızlandırdığı bilinmektedir. Teknoloji alanındaki ilerlemenin getirdiği faydaları yadsımak mümkün değildir. Ancak her geçen gün literatüre yeni bilgiler dahil olmaktadır ve bu yeni bilgilerden bazıları ekranla olan ilişkimize dairdir. “Ekran Bağımlılığı”, “Selfitis”, “Nomofobia” gibi…
NEDEN ARTIK EKRANDAN HASTALIK GİBİ BAHSEDİLİYOR?
Sabah kalkar kalkmaz telefonumuzu kontrol etmek, yatarken telefonumuzdaki tüm sosyal medya hesaplarımızda gezinip sonra uykuya geçmek, ders esnasında veya iş toplantısında sıkıldığımız an telefonumuzu veya tabletimizi kontrol etmek, internetten uzun süre uzak kalamamak… Elbette liste uzatılabilir. Ancak çağımızın getirdiği yeni rutinler hayatımıza yeni tanımlamalarla girmiş durumdadır.
• Bunlardan bir tanesi “Nomofobia”dır ve telefondan yoksun kalındığında yaşanan aşırı korku olarak tanımlanmaktadır. Yapılan araştırmalarda telefon kullanıcılarının yüzde 80’inin uyanır uyanmaz telefonunu kontrol ettiği ortaya konmuştur. Araştırma sonucuna bakıldığında Nomofobia, literatürdeki yerini uzun yıllar koruyacak gibi görünmektedir.
• 2014 yılında Amerikan Psikologlar Derneği (APA), selfie çekmenin bir zihinsel bozukluk olduğunu duyurarak, bu hastalığın adını “Selfitis” olarak belirlemiştir. Pek çok ülkede tehlikeli yerlerde selfie çekerken ölen insanların haberleri yayılmaya başlayınca, takıntılı bir biçimde kendi fotoğrafını çeken bireyler için bu tanım ortaya atılmıştır. Yapılan araştırmalar ve değerlendirmeler sonucunda “Selfitis” hastalığının 3 seviyesi olduğu belirtilmiştir. Sınır seviye; günde en az 3 defa selfie çekerek hepsini sosyal medyada paylaşmayan bireylerin bulunduğu seviyedir. Akut seviye; günde en az 3 selfie çekip, her birini sosyal medyaya koyanların olduğu seviyedir. Kronik seviye ise adından da anlaşılacağı gibi selfie çekmek için kontrol edilemeyen bir istek duyan ve günde en az 6 fotoğrafını sosyal medyada paylaşan kişilerin yer aldığı seviyedir.
• 2011 yılının sonlarına doğru Bakırköy Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’nde İnternet Bağımlılığı Polikliniği açılmıştır ve gerek telefondan gerek tabletlerimizden kolayca ulaşım sağladığımız sanal dünya, tedavi gerektiren bir hastalık durumuna gelmiştir. Bu poliklinik ilk üç ay içerisinde 70 başvuru almıştır. Bir başka adım ise 2017 Haziran ayında Dünya Sağlık Örgütü’nden gelmiştir ve Uluslararası Hastalık Sınıflandırması’na “Video Oyunu Oynama Bozukluğu” eklenmiştir.
• Bilgisayarın başından kalkmadan oyun oynamak, sosyal çevreden tümüyle kopmak, hatta tuvalet ihtiyacını bile oyun oynadığımız odada gidermek… Hikikomori kişinin tüm sorumluluklarını bir kenara bıraktığı, işlerini aksattığı, duygusal ve hatta fiziksel tüm ihtiyaçlarını bilgisayar başındayken karşıladığı bir durumdur. Özellikle ön ergenlik dönemindeki gençleri tehdit eden bir durum olmakla birlikte sözlük anlamı “el ayak çekme” dir. İlk olarak Japonya’da ortaya çıkmıştır ve Japonya’da ortaya çıktığı dönemde teknolojiyle bir ilgisi bulunmamaktadır. Birey sanal ortamda kendisine ait bir dünya kurar ve orada istediğini yapma özgürlüğüne sahip olur. Gerçek hayatta olduğu gibi ona karışan, bazı isteklerine karşı çıkan ve bazı şeylere hâkim olmasını önleyen kişiler yoktur. Yönetebilme ve başarma duygusu sanal ortamı daha çekici hale getirir.
TELEFON KULLANAN, TELEVİZYON İZLEYEN, TABLETİ OLAN HERKES EKRAN BAĞIMLISI MI?
Elbette hayır. Pek çok bağımlılıkta olduğu gibi teknoloji veya ekran bağımlılığında da belirli risk faktörleri vardır:
• Kendini ifade etmekte problem yaşayan,
• Sportif veya sanatsal hobileri olmayan,
• Kabul görme ihtiyacı fazla olan,
• Aile içi çatışmalar yaşayan ve ihmale uğrayan,
• Ailesi tarafından kabul veya takdir görmeyen,
• Benlik saygısı ve özgüveni düşük olan,
• Kuralları ve otoriteyi kabullenmede zorluk yaşayan,
• Umutsuzluk ve çaresizlik duygusu yaşayan bireyler teknolojik bağımlılığa daha yatkındır.
Medya kullanımı alanında pek çok araştırma yapan ve Central Michigan Üniversitesi’nde Aile Sağlığı Laboratuvarını yönetmiş olan Sarah Domoff, çocukların ekran başında geçirdiklerini sürenin hayatlarının diğer alanlarında sorun yaratıp yaratmadığını ve çocukların tüm vaktini alıp almadığını sorgulamaktadır. Genel olarak araştırmacıların ve ailelerin teknolojik aletlerle geçirilen süreye fazlaca odaklandığını, ancak bunu yaparken ekran başında geçirilen sürenin yaşamın diğer alanlarına ne kadar etki ettiğinin gözden kaçtığını belirtmektedir.
Sarah Domoff, ekran bağımlısı olup olmadığımızı gözden geçirebileceğimiz 9 madde belirlemiştir:
• Ekran başından kalkmakta zorlanıyor musunuz?
• Ekranla ilgilenmek sizi motive eden tek şey mi?
• Çoğunlukla umursadığınız tek şey teknolojik cihazlarınız mı?
• Ekran kullanımınız aile ve çevrenizle olan etkileşiminizi kısıtlıyor mu?
• Medya kullanımınız aile ve çevrenizle sorun yaşamanıza neden oluyor mu?
• Teknolojik cihaz kullanamadığınızda moraliniz bozuluyor ve sinirleniyor musunuz?
• Ekran başında kalmak istediğiniz süre gitgide artıyor mu?
• Uygun olmayan ortamlarda gizlice teknolojik cihazlarınızın ekranını kontrol ediyor musunuz?
• Kötü bir gün geçirdiğinizde kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlayan tek şey teknolojik cihazlarınızı kullanmak mı?
Bu alanları gözden geçirmek ve ekran bağımlılığı belirtileri varsa profesyonel bir destek almak faydalı olacaktır. Bağımlılık boyutunda olmamakla birlikte teknolojik aletler gününüzün bir kısmını ele geçiriyorsa hoşlandığınız aktiviteleri hobi haline getirmek, günlük planlar ve ev dışı organizasyonlar yapmak, sporu hayat rutini haline getirmek, doğada zaman geçirmek işinize yarayacaktır.
Merve Adıgüzel
Uzman Psikolog/Aile Danışmanı
İkindi Vakti 16:08
News
