Besmele

Besmele, “Rahmân ve Rahîm Allah(cc)’ın adıyla” anlamına gelen “Bismillâhirrahmânirrahîm” cümlesinin adıdır. Din boyutunda şüpheli olmayan, helâl bir işe başlarken, Allah(cc)’ın adını anmak ve bu adla başlamak anlamına gelir. Allah(cc)’ın buyruğunu tutmak, samîmîyet, insanın âlemlerin Rabbi Allah(cc)’ın halîfesi olduğu bilinci, tevekkül ve teslîmiyet hep besmelenin içindedir. Yani besmele, işe, Rahmân ve Rahîm Allah(cc)’ın adıyla “başlıyorum”; O’nun emriyle, O’nun için ve O’nun adına teşebbüste bulunuyor ve netice konusunda O’na (dayanıp güveniyor, işimi O’na havâle ediyor) tevekkül ediyorum. Çünkü başladığım işin tamamlanmasında gerekli olan güç ve kuvvetin yegâne sahibi O’dur, demektir.

Bismillâhirrahmânirrahîm cümlesi dört kelimeden oluşur. Bunlar: İsim, Allah, Rahmân, Rahîm kelimeleridir. Ancak isim kelimesinin başına bir “b” takısı (harf-i cer) getirilmiştir. Bu takı, kendinden önce var olduğu düşünülen bir fiile, sonraki cümleyi bağlamak için kullanılmıştır. Buna göre besmele, bu fiillerden birisinin var kabûl edilmesiyle beş kelimeden meydana gelmiş olur. “(Rahmân) ve (Rahîm) Allah(cc)’ın adıyla başlarım” gibi.

Besmele’deki ikinci kelime Allah(cc) ismidir. Allah(cc), varlığı zorunlu olan ve bütün övgülere lâyık bulunan Zâtın adıdır. Allah(cc), kendine has sıfatları olan gerçek Mabudun ve Tek Yaratıcının adı ve özel ismidir. Allah(cc), tüm kemâl ve üstün sıfatları zâtında toplamaktadır.[1]

Besmele’deki üçüncü kelime, Rahmân kelimesidir. Rahmân, kendinden önce ismi zikredilen Allah(cc)’ın sıfatıdır. Sözlükte “merhamet etmek, severek ve acıyarak korumak” anlamındaki rahmet (ruhm, merhamet) kökünden türeyen rahmân kelimesi, “şefkat ve merhamet eden, acıyan” demektir. Kelimenin kök mânâsında “yufka yürekli olmak, acımak, birinin üzüntüsüne ortak olmak” gibi beşerî-duygusal unsurlar bulunduğundan Allah(cc)’a nisbet edildiğinde “sonsuz merhametiyle lütûf ve ihsânda bulunan” şeklinde anlam verilmiştir. [2]

 Rahmân sıfatının diğer bir özelliği Kur’ân’da, Allah(cc) ismi makâmında özel bir isim olarak kullanılmış olmasıdır.[3]

Allah(cc)’ın, Rahmân sıfatının bir tecellîsi olarak, âlim cahil, çalışkan tembel, haklı haksız, âdil zâlim, mutî âsi, mümin kâfir ayırımı yapmadan herkese ve her yarattığına gösterdiği rahmetine ilâve olarak; sâdece âlime, çalışana, haklıya, âdile, mutîye, mümine; yani “ulvî akıllarının” kontrolündeki irâdelerini Allah(cc)’ın murâdıyla tevhîd içinde tutabilen herkese ihsân ettiği, ama bu tevhîdden uzak olanları mahrûm bıraktığı rahmeti, O’nun Rahîm sıfatının gereğidir. Rahîm sıfatı, besmelenin dördüncü kelimesidir. Başlangıçta çalışana ve çalışmayana bakmadan, öylece idâre etmek, Allah(cc)’ın Rahmân sıfatının eseri iken, çalışana çalıştığının semeresini vermek de O’nun Rahîm sıfatının sonucudur. Bu sebeple denilir ki: “Allah(cc), dünyâda herkese Rahmân, âhirette sâdece müminlere Rahîmdir. “

Allah(cc)’a emânet olun.

Mustafa TINMAZ

---

[1] TDV İslâm Ansiklopedisi, Bekir Topaloğlu, 2/471-498

[2] TDV İslâm Ansiklopedisi, Bekir Topaloğlu , 34/415-417

[3] İsrâ110: “İster Allah diye çağırın, ister Rahman diye çağırın, hangisi ile çağırırsanız, en güzel isimler O’nundur.”.

Zuhruf 45:”Senden evvel gönderdiğimiz resullerimizden sor: Biz, Rahman’dan başkasını ilâhlar yapmış mıyız?”

Yâsin11:”Sen ancak Kur’an’a uyan ve görmeden Rahman’dan korkan kimseleri korkutacaksın.”

Kaf 33: “(Cennet), görmeden Rahman’dan korkan ve (O’nun tâatına) yönelmiş bir kalp ile gelen kimselere hastır.”

Meryem 45: “Ey babam, şeytana tapma, çünkü şeytan Rahman’a çok asi olmuştur.”

Mülk 3: “Rahman’ın yaratışında hiçbir düzensizlik göremezsin.”