Hz. Mevlânâ ve Edep

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî(ks), edep hakkındaki gazelinde şöyle buyurmuştur:[1]

Hâce der-yâb ki can der ter-i insan edebest

Hâce envâr-ı dil u dîde-i merdân edebest

“Ey kişi, bilmiş ol ki, nasıl rûhsuz bir bedene can denilemezse, işte onun gibi edep, rûh gibidir. Allah erlerinin gözü ve kalplerinin nûrunun aydınlığı, edeptir.”

Âdem ez âlem-i ulvîst ne süflî der-yâb

Ravnâk-ı gerdîş-i gombed-i devrân edebest

“İnsan süflî, düşüklükler Âleminden değil, ulvî, yücelikler Âlemindendir. Bunu iyi anla. Ve şu gökkubbenin dönüşü ve devranın gidişindeki revnâk, güzellikler de edeptendir.”

Ger to hâhî ki kadem ber-ser-i iblis nehî

Dîde buşka vü bibin kâtil-i şeytan edebest

“Eğer şeytanın başını ezmek istiyorsan edep sâhibi ol. Gözünü aç, gör ve bil ki, şeytanı öldüren şey edeptir.”

Âdemîzâde eğer bi edebest, âdem nîst

Fark der cism-i benî-Âdem ü hayvan edebest

“İnsanoğlunda eğer edep yoksa, bilin ki o insan değildir. İnsanoğlunun cismiyle hayvan arasındaki fark edep dolayısıyladır.”

Çesm buşka vü bibin cümle kelâmullâh râ

Âyet âyet hemegî ma’ânî-i Qur’ân edebest

“Gözünü aç! Dikkat et! Tamâmen Allah kelâmı olan Kur’ân’a iyice bak! Âyet âyet bütün Kur’ân’ın mânâsı edeptir ve Kur’ân’a edeple îmân et.”

Gerdern ez akl suâlî ki bâşed îmân

Akl der-gûş-i dilem goft ki îmân, edebest

“Akla sordum, nedir îmân? Akıl, kalp kulağıma eğilip dedi ki îmân, edeptir.”

Şems-i Tebriz hâmuş kûn ki toy-i sırr-ı hudâ

Enver-i efdâl-u in şem-i sebistan edebest

“Ey Şems-i Tebriz, suskun ol! Sus ki bu bir ilâhî sırdır. Ancak şu kadar söylenebilir, dile gelebilir ki, geceleri ve karanlıkları aydınlatan îman mumunun en parlak ve en üstün aydınlığı edeptir.”

Yukarda meâlen tercümesi verilen bu gazel, edep hakkında çok derin mânâlar ifâde etmektedir. Bir yazıya sığmayacağı âşikârdır. Bundan sonraki haftalarda kelime kelime bu beyitleri hep berâber tefekkür ederek, inşAllah edep konusunda derinliğe ulaşmayı niyâz ediyorum.

Allah(cc)’a emânet olun.

---

[1] Ö. Tuğrul İnançer, Dinle Neyden

Mustafa TINMAZ