Hz. Mevlânâ ve Edep (III)

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî(ks)’nin edep hakkındaki gazelini tefekküre devâm edelim:

Ger to hâhî ki kadem ber-ser-i iblis nehî

Dîde buşka vü bibin kâtil-i şeytan edebest

“Eğer şeytanın başını ezmek istiyorsan edep sâhibi ol. Gözünü aç, gör ve bil ki, şeytanı öldüren şey edeptir.”

Edepsizliğin ilk örneği Kur’ân’da İblîs olarak geçen şeytanın ettikleridir. Şeytanın “edepsizce” davranmasının sebebini Kur’ân, “kibir” olarak nitelendirmektedir.[1] Yaptıklarına bakarsak, şeytanın edepsizliğinde beş cihet görebiliriz: Söz dinlememek, akıl öğretmeye kalkmak, iftirâ etmek, kafa tutmak ve cedelleşmek.

“Âdem(as)’e secde et”[2] emrine isyânında karar kılan[3], “ben daha hayırlıyım” diyerek alemlerin Rabbi Allah(cc)’a akıl öğretmeye kalkan,[4] özür dilemediği gibi “kendisini azdırdığı suçlamasıyla”[5] Allah(cc)’a iftirâ eden, geri plandaki hasediyle, “Niye ben değil de O?” diyerek kafa tutan ve de insanlardan “samîmî” olanları hariç azdıracağını[6] söyleyerek kînini kusan İblis’tir. Şeytan ile mücâdelemizde vesveselerine karşı en etkili silâhımız, “istiâzedir”, Allahü Teâlâ(cc)’ya sığınmaktır.[7] “İstiâze”, aynen eve giren hırsızı kaçırmak için ışıkları açmak misâli şeytanı kaçırmak, böylece vesvesesini kesmek gibidir.

Ondan sonra kişi, nefsiyle başbaşa kalır. O zaman da şöyle duâ edilir: “Allah’ım, göz açıp kapayıncaya kadar da olsa beni nefsimle başbaşa bırakma.”[1]

Şeytanın âdetâ at oynattığı alan öfke halidir. “Yiğit, güreşte (kazanan) değildir. Yiğit, gazâb ânında nefsine hükmedendir”[2] hadîsinden, yiğitliğin asıl mânâsının kişinin nefsi için öfkelenmemesi olduğu anlaşılır. Öfkeyi yutabilmek, nefsimiz için öfkelendiğimizi hemen fark etmek ve öfke ânında Allahü Teâlâ(cc)’ya istiâze ederek öfkenin geçmesini niyâz etmekle mümkün olur. Öfkeli birisini gören Efendimiz(sav), şöyle buyurmuştur:

 “Ben bir kelime biliyorum ki eğer şu adam o kelimeyi söylese muhakkak öfkesi geçer. O kelime: “Eûzü billâhi mineş-şeytânir-racîm” sözüdür.”[3]

Netîce îtîbâriyle, şeytan ile edep sâyesinde mücâdele edebiliriz. Bu edebin kapsamı, şeytanın edepsizliğini kavrayıp tam tersini yapmak; hâssaten kibir, haset ve kinden uzak durmak, Allah(cc)’a isyândan kaçınmak,  şeytan vesvesesi ve öfke ânında Allah(cc)’a istiâzedir.

Allah(cc)’a emânet olun.

Mustafa TINMAZ

[1] Ahmed bin Hanbel, 5/42

[2] Buhârî, Edeb 102; Müslim, Birr 106-108

لَيْسَ الشَّدِيدُ بالصُّرَعَةِ اِنَّمَا الشَّدِيدُ الَّذِي يَمْلِكُ نَفسَهُ عِنْدَ الْغَضَبِ

[3] Müslim, Birr ve Sıla 109

إنِّى لَاَعْرِفُ كَلِمَةً لَوْ قَالَهَا لَذَهَبَ عَنْهُ مَا يَجِدُ مِنَ الْغَضَبِ: اَعُوذُ بِاللّٰهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ

[1] Bakara 34: “(Âdem’e) secde etmekten yalnızca İblîs kaçındı. Kibirlendi ve kâfirlerden oldu.”

[2] Sâd 71-72: Rabbin meleklere şöyle demişti: “Ben çamurdan bir insan yaratacağım. Onu yapıp ruhumdan ona üflediğim zaman ona secdeye kapanın.”

[3] Sâd 75: Allah: “Ey İblis, ellerimle (kudretimle) yarattığıma secde etmekten seni alıkoyan nedir? Böbürlendin mi? Yoksa gururlananlardan mısın?” dedi.

[4] Sâd 76: İblis, “Ben ondan daha hayırlıyım. Beni ateşten yarattın, onu ise çamurdan yarattın” dedi.

A’râf 12: Allah, “Sana emrettiğim halde, seni secdeden alıkoyan nedir?” dedi, “Beni ateşten onu çamurdan yarattın, ben ondan üstünüm” cevabını verdi.

[5] A’râf 16: “Beni azdırdığın için andolsun ki Senin doğru yolun üzerinde onlara karşı duracağım.”

[6] Hicr 39-40: “İblis dedi ki: Ya Rabbî! Beni azdırmana karşılık, yemin ederim ki ben de dünyada onlara günahları süsleyeceğim ve senin ihlasa erdirdiğin kulların müstesna, onların hepsini azdıracağım.”

[7] A’râf 200: “Eğer şeytandan sana bir vesvese gelirse hemen Allah’a istiâze et (sığın). Muhakkak ki Allah, Semîdir, Alîmdir.”

İstiâze cümlesi: “Eûzü billâhi mineş-şeytânir-racîm”

اَعُوذُ بِاللّٰهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ