Saygın bir evlilik nasıl olmalı?

Evlenirken çiftlerin temel niyeti, kendisine saygı duyulan bir ortamda, aradığı nitelikte bir insanla hayatını sürdürmektir. Bunun yolu da ‘saygın bir evlilik’ten geçer. Peki saygın bir evlilik nasıl olur/olmalı?

Geçen gün evlilikle ilgili yapılan anketlerden birine rastladım. Geniş çaplı ankette çiftlerin evlilikte birbirlerinden beklentileri konu edilmişti. Bana göre kilit sorulardan biri ilişkilerde her zaman tartışılan “Sevgi, saygı ve fedakarlık” davranışlarını içeren soruydu.

“Evlilik birliğinde hangisi olmazsa, diğer üçünün de bir önemi yoktur?” sorusunun şıkları şöyleydi:

-Sevgi

-Saygı

-Fedakarlık

-Birey olmak

Geniş bir kitle “Saygı” şıkkını seçmişti.

Yani “Eşler arasında saygı olmazsa diğer üç seçeneğin bir önemi yok” demiş çoğunluk! Bu sorunun bize verdiği net yanıt çoğu insanın, evlilikte saygı arıyor olmasıydı.

Bu soruda ve en çok da seçilen bu şıkta takılı kaldım. Özellikle iki hecelik “saygı” şıkkı üzerine kitaplar dolusu yazı yazılabilir. Hele ki konu “evlilikte saygı’ ise… Bu sorunun ardından ben de kendi kendime şu soruyu sordum “Saygı istiyorum ama saygın bir evlilik nasıl olmalı?”… Bu anketin çözümlerini okurken “Evlilik birliğinde hangisi olmazsa, diğer üçünün de bir önemi yoktur?” sorusuyla birlikte kendime sorduğum bu soru üzerine düşündüm ve aldığım notlar aşağıdaki yazının gövdesini oluşturdu. Bana göre hem ankette sorulan sorunun hem de verilen cevabın güzel bir çözümlemesi oldu. Hem de başlıkta sorduğum “Saygın bir evlilik nasıl olmalı?” sorusunun da cevabını barındırıyor.

********

Saygı bazen korku ile karıştırılıyor. ‘Kavga olmasın, evde huzursuzluk çıkmasın’ diye eşe susmak ve boyun eğmek saygının evlilikteki tanımı değil. Genellikle saygılı değil, korkakça davranan eş, eşine saygı duyduğunu sanıyor. Evlilikte istenilen ya da beklenilen saygı bu olmamalı kanaatindeyim. Bu aslında korkarak hareket eden kişinin bireysel olarak gelişimini yeterli ölçüde tamamlamadığını gösteren bir tutum.

Eşin parası var, imkanları var, eşin eşe sağlamış olduğu kolaylıklar var fikriyle susuluyor. Evliyim, çocuklarım var, evde sıcak bir kap yemek var, çamaşırım yıkanıyor fikri ile susmak saygı değildir. Karşı tarafa birey olduğunu gösteremezsen, onun istediği kalıpları kabul etmiş ve kendi öz benliğini ötelemişsin demektir ve bu tutum yanlıştır.

Eğer karşı gelir, kendisi gibi davranırsa bu imkanları kaybetmekten çekiniyor çoğu insan. Evlilik biterse gidecek yeri olmayan özellikle kadınlar, boyun eğip, susmayı, karakterlerini bastırmayı saygı olarak görüyorlar.

Birey olmamış kişi varlığını geri planda tutuyor diye, eşine saygı gösteriyor diyemeyiz. Bu tarz evlilikler özü itibariyle saygılı evlilik tanımının dışında kalır.

Eğer saygının kökeninde birey olduğumuzu kişiye göstermek varsa, birey kendi tercihleri ile karşı tarafa saygılı davranıyorsa bu ilişki saygıyı kapsıyordur. Eşi karşısında korku ile davranış sergileyen kişinin aslında bireyselliği ezilmiştir, korktuğu herhangi bir sebepten dolayı eşinin istediği kişi olma rolü yapıyordur. Kendisi olamamıştır.

Bastırılmış bir insan sadece eşinden çekinmez. Eşinin ailesinin yanında da karakterinin dışında biri gibi davranır. Kayınvalidesi veya kayınpederinin yanında da, yine kaostan kaçarken vücut kimyası değişir. Karakter zafiyeti ile hareket ederken taklit bir kişiliğe büründüğünün farkında dahi olamaz. Dışarıdan saygılı damat veya gelin gibi görünen bir duruş sergileyen kişi, kendisi gibi davranıp taktir görüyorsa ancak o zaman saygıdan bahsedilmeli. Çekinceleri yüzünden başka biri gibi davranmak ve bunun karşısında ‘saygılı’ diye nitelendirilmek kişiliği tartışmaya açar.

Kendim gibi olamadığım yerde, birileri beni sevsin diye, eleştirmesin diye,  onlara göre davranıyorsam başta kendime olan özsaygımı gözden geçiririm.

Anketin maddeleri arasında öne çıkan saygı sadece istenilen ama hayata geçirilemeyen bir seçenek olarak kalır. Oysa birey olmak şıkkı daha önemli.  Şayet kendisi gibi davranıp saygı görüyor ve gösteriyorsa işte bu gerçek saygının tanımıdır. Buna göre; “Kendim gibi davrandığım yerde saygı görüyor ve gösteriyorsam bu ilişki sağlıklı ve saygılı bir ilişkidir”.

Konuyu kadın erkek ilişkisi açısından düşünecek olursak da, eşler birbirlerinin karakterlerini başta fark edip, onu olduğu her haliyle kabullenmişse ve onu olduğu gibi benimsemişse, ilişkide saygı vardır.

Evlilik üç temel ayak üstünde duruyorsa sağlam bir ilişki yaşanır. Saygı, sevgi ve güven… Sağlıklı birliktelikler bu temeller üstüne inşa edilir. Olmazsa olmaz ise, saygınlığın unutulmamasıdır. Saygı başka saygınlık başka şeylerdir.

Genellikle problemli, kendine güvenmeyen ve sorunlu insanlar başkası üzerinde baskı kurarlar. Özgüveni olmayan kişiler ilişkide olur olmadık sorun çıkarır. Karşısındaki kişiyi kendine benzetmeye çalışmak doğru değildir. “Benim istediğim gibi olursan ve itaat edersen kavga çıkmaz” tavırlarıyla eş bastırılırsa bir yerde mutlaka ilişki zarar görür. Evlilikte tarafların var oluşunu tamamlamış olmaları gerekmektedir. 

Bizim ülkemizdeki aile yapısının en büyük problemi eşlerin birbirini manipüle edip kendisine benzetmeye çalışmasıdır. Bir evlilik ya da birliktelik ile hayatımıza ve dolayısıyla ailemize giren yeni ferdi kendimize benzetmeye çalışırız.

Bize benzemeye çalışan kişi, kendi özünü kaybederse buna aynılaşmak denir. Oysa ki kadın erkeğe benzerse, erkek kadına benzemeye başlarsa ortadan heyecan ve hisler kalkar. Biz hayatımıza aldığımız kişiyi olduğu gibi görüp, kendisi gibi davrandığı için beğenerek bir yola çıkıyoruz. Baskıyla kendini gizleyip istenilen şekilde davranmamak yüzünden hayal kırıklıkları yaşanmıyor mu zaten? Cıvıl cıvıl bir kadın olarak hayatımıza aldığımız kadını bastırmak neyin nesidir? Yahut durağan ya da prensip sahibi bir erkeği yaşamımıza dahil ettikten sonra aslanı kediye çevirmeye çalışmak ne derece sağlıklı bir ilişki şeklidir?

Zaten gücün çoğu erkektedir ve erkek eşine birey olma fırsatı vermelidir. Kadın mecburiyet ile evliliğini sürdürmek zorunda bırakılmamalıdır. Kadın ise erkeği pasifize etmek yerine beklentilerini karşıya da yaşatmaya meyletmelidir. Eşler birbirlerini kendi hegemonyaları altına almaya çalışmamalıdır!

“Her şeyi ben bilirim” havasında olunmamalıdır. Yapılan tüm aktivitelerde, alınan tüm kararlarda birlikte hareket edilmelidir. İncitmek, ezmek, aşağılamak iki kişide de olmamalı, hatta tam tersine var olan eksikler sevgiyle desteklenip, giderilmeye gayret gösterilmelidir.

Alay etmek, hor görmek, sindirmeye çalışmak, fikirlere önem verilmemesi ilişkiyi zedeler. Aşağıladığın eşinden bir süre sonra memnun olmamaya başlaman normaldir. Onu kendi özünden koparıp, kuklaya çevirmeye çalışmanın sonucu beğenmemek olacak. Aynı evde ya kadına benzemeye çalışan bir erkekle, ya da erkek gibi olmaya çalışan bir kadınla yaşamak zorunda kalacaksın. Bu tarz bir karşı cins kimin ilgisini çeker ki?

Halbuki onu kendimize benzetmek yerine birey olarak desteklersek, birbirimize heyecanımız hiç bitmeyecektir.

Saygın bir evlilikte eşler birbirinin özelliklerini beslemeli. Her iki kişi de his, duygu ve karakter bazında sık sık fikir alışverişinde bulunmalıdır. Düşüncelerini özgürce dile getirmesi, duygularını özgürce yaşama fırsatı verilmelidir. Kendine benzetilen eş yerine onun birey olan yönünü yaşamasına fırsat verilmelidir. Birey olamamak saygınlığı her iki taraftan da götürür.

Baskı, sindirme, korkutma gibi unsurların saygı anlayışı ile uzaktan yakından alakası yoktur. Saygın bir birliktelik için, taraflar hür iradelerini kullanabilmelidir.   

Müzeyyen Eser