Astronomide öncü kadınlarımız

Bugün ki yazımda 8-14 Mart Bilim ve Teknoloji haftası nedeni ile değerli astronomu bilim insanı olan Hatice hanımı yazmaya çalışacağım.

                                                       Hatice Nüzhet Gökdoğan

Hatice hanım ilklerin sembolü olmuş bütün gençlerimize örnek ve önder olacak bir şahsiyettir.

Türkiye’nin ilk kadın gökbilimcisi ve ilk kadın dekanıdır.

Doktora tezi fakülte kayıtlarında “bir” numaralı tez olarak kayıtlıdır.

Türk Astronomi Derneği’nin 1 numaralı üyesidir.

İ.T.Ü Müderris muavini olarak atanan ilk kadın çalışanı oldu.

Babası Mustafa Kemal Atatürk’ün silah arkadaşlarından olan Tümgeneral Mehmet Zihni Toydemir annesi ise Nebihe Hanım’ın 14 Ağustos 1910’da İstanbul’da dünyaya gelen kız çocuğudur.

1928 yılında Erenköy Kız Lisesi’nden mezun olduktan sonra, devlet bursu alarak matematik-fizik lisansı yapmak için Fransa’ya gitti.

Lyon Kız Lisesi’nde Fransızca öğrendikten sonra Erkek Lisesi kısmına geçerek matematik ağırlıklı bir eğitim aldı.

1932 yılında Lyon Üniversitesi’nde matematik lisansını tamamladı.

1934 yılında ise Paris Üniversitesi’nden fizik eğitimi gördükten sonra “Diplôme d’Études Supérieur” diplomasını aldı ve Paris Gözlemevi’nde staj yaptıktan sonra ülkemize geri döndü.

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Astronomi Enstitüsü’ne ilk Türk doçenti olarak atandı.

Üniversite bahçesine gözlemevi kurulması çalışmalarına katıldı.

1936’da Yüksek Mühendis Mektebi’ne (İstanbul Teknik Üniversitesi) müderris muavini olarak atandı ve bu kurumun ilk kadın çalışanı oldu.

1946 yılına kadar matematik doçenti olarak görevini sürdürdü.

1937’de İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde doktora tezini tamamladı.

Bu tez, fakülte kayıtlarında “bir” numaralı tez olarak kayıtlıdır .

Yüksek Mühendislik Mektebi’nde iken tanıştığı Mukbil Gökdoğan ile 1938’de evlendi.

Bu evlilikten kızı Gönül (1941) ve oğlu Ömer Can (1946) dünyaya geldi.

1940 yılında doçent unvanını aldı. 1948 yılında profesör unvanın aldı.

Türk Astronomi Derneği’nin 1 numaralı üyesi, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nin kuruluşunda

Prof. Dr. Abdullah Kızılırmak ile birlikte ilk adımları atmış değerli gökbilimci.

23 Haziran 1954’de İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi dekanlığına seçildi.

1958 yılında Astronomi Kürsüsü ’nü yönetmeye başlayan Prof. Gökdoğan, 22 yıl Kürsü ve Bölüm Başkanlığı görevinde kalmıştır.

1978 yılında ikinci kez Dekan ve Bölüm Başkanlığı görevlerini sürdürürken 1980 yılında yaş  1971 yılının Aralık ayında, Astronomi Kürsüsü’nde Türk ve Balkan astronomlarının iştirak ettiği Kepler Sempozyumu’nu, 1978 yılının Eylül ayında da, Silivri’de Türk ve bazı yabancı davetli astronomların katıldığı Astronomi Sempozyumunu düzenlemiştir.

Bu Sempozyum, bugün kurulmuş olan Ulusal Gözlemevi fikrinin gündeme geldiği ve tartışılmaya başlandığı çok önemli bir toplantı olmuştur.

Ayrıca Üniversiteli Kadınlar Derneği’nin Başkanı olarak, UNESCO’nun düzenlediği okuma yazma yılı nedeni ile, 1970 yılında Ortadoğu ülkeleri ve Yunanistan’ın katıldığı bir sempozyumu gerçekleştirmiştir.

Prof.Dr. Nüzhet Gökdoğan Astronomi Bölümü’ne 46 yıl hizmet etmiştir

Prof. Dr. Dursun Koçer Hoca Hatice Nüzhet Gökdoğan Hocayı şu cümlelerle anlatır.

“ Prof. Dr. Nüzhet Gökdoğan, SEVGİ ve Bilgiyi her zaman bir arada yaşamış ve yaşatmıştır. Öğrencileri onun her zaman “çalışma arkadaşı’ ’olmuş, derslerde, sınavlarda, gezilerde, eğitim ve öğretimle ilgili sorunlarda daima genç düşünceleri öne çıkartmıştır.

Cumhuriyet Türkiye’sinin öncü bilim insanı olarak ve Büyük Atatürk’ün ülkeyi gençlere emanet ettiğinin bilinciyle öğrencilerine daima sevgi ve anlayışla yaklaşmıştır.

Genç insanların heyecanlarını her zaman yüreğinde hissetmiş ve onlara ulaşmanın yollarını da çok iyi bildiği için daima büyük saygı› ve hayranlık kazanmıştır.

Hiçbir sorunun kavgayla çözülemeyeceğini, bugünün öğrencilerinin yarının kişilikli yetkilikleri olması için özgür düşünce içinde eğitim almaları gerektiğini savunmuş, bu ilkeyi akademik yaşam biçimi yapmış ve çalışma arkadaşlarına da aşılamıştır.

Ülkemiz eşsiz bir bilim insanını yitirmiştir, ama ilkeleri tüm gökbilimciler tarafında canlı tutulacaktır.”

Türk Soroptimist İstanbul Kültür Üniversitesi Derneği’nin kurucularından olup uzun yıllar başkanlığını yürütmüştür.

Prof. Dr. Hatice Nüzhet Gökdoğan 23 Nisan 2003 günü 93 yaşında vefat etti.

Kaynak: Matematik Dünyası 2003 Yaz Sayısı – İnternet Archive- Doç. Dr. Yavuz Unat .Gündoğan Makale

Tarihçinin Kaleminden Notlar

Tarihçi-Yazar-Süheyla YAVUZ